Triệu Chứng Viêm Xoang Nặng: Dấu Hiệu Nguy Hiểm, Chẩn Đoán và Hướng Xử Trí

Viêm xoang là bệnh lý hô hấp phổ biến, nhưng khi chuyển nặng, các triệu chứng có thể báo hiệu biến chứng nghiêm trọng ở mắt, não, xương và toàn thân. Bài viết này do Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên biên soạn nhằm giúp bạn nhận biết sớm Triệu Chứng Viêm Xoang Nặng, hiểu cơ chế gây bệnh và biết khi nào cần đi khám để xử trí an toàn.

Trong giai đoạn chuyển mùa, viêm mũi – viêm xoang dễ bùng phát hoặc trở nặng. Bạn có thể tham khảo thêm bài viết liên quan: thời điểm giao mùa là tháng mấy.

Viêm xoang nặng là gì? Khi nào được coi là nặng?

Viêm xoang (sinusitis) là tình trạng niêm mạc các xoang cạnh mũi bị viêm do virus, vi khuẩn, nấm hoặc yếu tố dị ứng. Viêm xoang cấp tính thường khởi phát sau cảm lạnh và có thể tự cải thiện. Tuy nhiên, “viêm xoang nặng” không chỉ đơn thuần là khó chịu kéo dài — đó là khi các triệu chứng xuất hiện dữ dội, có sốt cao hoặc xuất hiện dấu hiệu cảnh báo biến chứng.

Có vài tiêu chí thường được các tổ chức y tế sử dụng để nghi ngờ viêm xoang chuyển nặng:

• Triệu chứng kéo dài >10 ngày không cải thiện, hoặc cải thiện rồi nặng lên trở lại (double-sickening).
• Sốt cao (thường ≥39°C), đau đầu dữ dội, đau mặt một bên lan lên trán/mi mắt.
• Chảy mũi mủ đặc, hôi; nghẹt mũi nặng; đau tăng khi cúi người.
• Xuất hiện dấu hiệu ở mắt (sưng mi, nhìn mờ, lồi mắt, hạn vận nhãn) hoặc thần kinh (cứng cổ, lú lẫn, nôn nhiều, co giật).

Vì sao lại nguy hiểm? Nền xoang gần các cấu trúc quan trọng như ổ mắt, não và xoang tĩnh mạch. Khi viêm nhiễm lan rộng, bệnh nhân có thể gặp biến chứng đe dọa thị lực, chức năng thần kinh và tính mạng. Do đó, nhận biết sớm và đi khám kịp thời là cực kỳ quan trọng.

Triệu chứng viêm xoang nặng thường gặp

Đau đầu và đau mặt dữ dội là dấu hiệu nổi bật. Cơn đau có thể khu trú theo xoang tổn thương: xoang trán gây đau trán; xoang sàng gây đau giữa hai mắt; xoang hàm gây đau vùng gò má và răng hàm trên; xoang bướm gây đau sâu vùng đỉnh đầu. Đau tăng khi cúi người, ho, hoặc di chuyển mạnh.

Sốt cao kèm mệt mỏi, ớn lạnh, buồn nôn hoặc nôn có thể xuất hiện khi vi khuẩn gây nhiễm trùng xoang. Chảy mũi mủ đục, vàng/xanh, mùi hôi; nghẹt mũi nặng; giảm ngửi (khứu giác) là những biểu hiện dễ gặp. Một số người thấy đau răng hàm trên do xoang hàm viêm — thường đau âm ỉ, tăng khi nhai.

Đặc biệt, dấu hiệu quanh mắt là “cờ đỏ”: sưng mi mắt, đỏ đau, nhìn mờ, song thị (nhìn đôi), lồi mắt, đau khi liếc, hạn vận nhãn. Những biểu hiện này có thể gợi ý viêm mô tế bào quanh ổ mắt, áp xe dưới xương, hoặc viêm ổ mắt — cần đi khám cấp cứu.

• Triệu chứng cảnh báo nặng:
  • Sốt cao ≥39°C, đau đầu dữ dội, đau mặt một bên tăng nhanh.
  • Sưng đỏ quanh mắt, nhìn mờ, lồi mắt, đau khi vận động nhãn cầu.
  • Lú lẫn, cứng cổ, yếu liệt, co giật.
  • Sưng nề vùng trán, đau khu trú, da nóng đỏ (nghi Pott’s puffy tumor – viêm xương trán).
  • Chảy mũi mủ hôi, đau răng hàm trên không giảm sau 48 giờ.

Đau đầu dữ dội do viêm xoang nặng – dấu hiệu cảnh báo biến chứng

Dấu hiệu cảnh báo biến chứng ở mắt và thần kinh

Viêm quanh ổ mắt (orbital cellulitis) thường khởi phát từ viêm xoang sàng, hay gặp ở trẻ em và có thể tiến triển nhanh. Người bệnh sưng đỏ mi mắt, đau nhiều, lồi mắt, nhìn mờ, song thị. Nếu xuất hiện áp xe (tích mủ), thị lực có thể giảm nhanh và cần can thiệp khẩn.

Viêm xoang nặng có thể lan vào sọ, gây viêm màng não, áp xe não hoặc viêm dây thần kinh thị giác. Triệu chứng thường gồm đau đầu dữ dội, sốt cao, cứng cổ, nôn ói, lơ mơ hoặc lú lẫn; đôi khi có co giật hoặc yếu liệt tay chân. Những biểu hiện này đòi hỏi đánh giá cấp cứu và điều trị tại bệnh viện để ngăn nguy cơ tổn thương thần kinh vĩnh viễn.

Sưng đỏ quanh mắt trong viêm xoang nặng – nguy cơ viêm ổ mắt

Biến chứng nghiêm trọng có thể gặp nếu viêm xoang nặng

Biến chứng ở mắt: viêm mô tế bào quanh ổ mắt, áp xe dưới xương, viêm ổ mắt. Hậu quả có thể là giảm thị lực, rối loạn vận nhãn, thậm chí mù lòa nếu không xử trí kịp thời.

Biến chứng ở thần kinh – não: viêm màng não, áp xe não, viêm tủy não. Người bệnh có thể để lại di chứng như động kinh, rối loạn nhận thức, yếu liệt, giảm thính lực hoặc giảm thị lực.

Biến chứng mạch máu: huyết khối xoang hang (cavernous sinus thrombosis) hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, gây sốt cao, đau, lồi mắt, liệt vận nhãn, nhìn mờ. Nếu không điều trị, nguy cơ tử vong và di chứng thần kinh cao.

Biến chứng ở xương: viêm xương trán (Pott’s puffy tumor) gây sưng nề, nóng đỏ vùng trán, có thể hình thành đường rò và hoại tử xương. Đây là tình trạng cần can thiệp phẫu thuật và kháng sinh toàn thân.

Biến chứng toàn thân: nhiễm khuẩn huyết, suy đa cơ quan khi nhiễm trùng lan rộng gọi chung là tình trạng nặng có thể đe dọa tính mạng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khiến viêm xoang trở nặng

Phần lớn viêm xoang bắt đầu từ nhiễm virus đường hô hấp trên. Khi niêm mạc phù nề, lỗ đổ xoang bị tắc, dịch ứ lại tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển — làm triệu chứng viêm xoang nặng lên với mủ, sốt cao, đau dữ dội.

Yếu tố giải phẫu như lệch vách ngăn mũi, polyp mũi; yếu tố cơ địa như dị ứng; các bệnh nền (đái tháo đường, suy giảm miễn dịch), hút thuốc lá và tiếp xúc khói bụi, hóa chất đều có thể khiến viêm xoang dễ chuyển nặng khó kiểm soát.

Viêm răng, đặc biệt vùng răng hàm trên, đôi khi là nguồn gây viêm xoang hàm (nguồn gốc răng). Nếu bạn đang đau răng do viêm xoang hoặc ngược lại, việc xử trí nguyên nhân răng rất quan trọng. Có thể xem thêm một số mẹo hỗ trợ an toàn: cách hết đau răng.

Chẩn đoán viêm xoang nặng và biến chứng

Bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng, thăm khám tai mũi họng, soi mũi – nội soi mũi xoang để đánh giá dịch mủ, polyp, phù nề niêm mạc, lỗ đổ xoang. Ở người nghi ngờ biến chứng, cận lâm sàng hình ảnh có vai trò quyết định.

Chụp CT xoang giúp xác định mức độ viêm, phát hiện áp xe quanh mắt hoặc tổn thương xương. Chụp MRI sọ não – ổ mắt giúp đánh giá biến chứng nội sọ (áp xe não, huyết khối xoang hang), tổn thương mô mềm quanh ổ mắt và dây thần kinh.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu (bạch cầu, CRP), cấy dịch mũi xoang, hoặc chọc dò dịch não tủy khi nghi viêm màng não. Mục tiêu là chẩn đoán nhanh, chính xác để điều trị kịp thời, giảm nguy cơ di chứng.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) đánh giá biến chứng viêm xoang nặng

Điều trị và xử trí an toàn khi có triệu chứng viêm xoang nặng

Nếu có dấu hiệu cảnh báo, người bệnh nên đến cơ sở y tế sớm. Tùy mức độ và biến chứng, bác sĩ có thể cân nhắc điều trị kháng sinh (đặc biệt khi nghi vi khuẩn), phối hợp thuốc giảm đau, giảm phù nề theo chỉ định, dẫn lưu hoặc phẫu thuật khi có áp xe.

Ở tình huống viêm mô tế bào quanh ổ mắt hoặc nghi biến chứng nội sọ, thường cần điều trị nội trú, kháng sinh đường tĩnh mạch và theo dõi sát bởi bác sĩ tai mũi họng phối hợp với chuyên khoa mắt, thần kinh – ngoại thần kinh. Không tự ý dùng hoặc ngừng kháng sinh, và tuyệt đối không trì hoãn khi thị lực thay đổi, đau đầu dữ dội hoặc sốt cao.

Biện pháp hỗ trợ an toàn có thể giúp giảm khó chịu: rửa mũi bằng nước muối sinh lý đúng cách, giữ ẩm không khí phòng, uống đủ nước, nghỉ ngơi và kê cao gối khi ngủ. Những biện pháp này chỉ hỗ trợ, không thay thế thăm khám khi xuất hiện triệu chứng viêm xoang nặng.

Thăm khám bác sĩ chuyên khoa để xử trí viêm xoang nặng

Phòng ngừa viêm xoang trở nặng và chăm sóc tại nhà

Kiểm soát dị ứng (tránh bụi, phấn hoa, lông thú), đeo khẩu trang khi ra ngoài, giữ ấm cơ thể, đặc biệt vùng mũi – họng khi thời tiết lạnh; dùng máy tạo ẩm phù hợp để hạn chế khô niêm mạc mũi. Rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ dịch nhầy và chất kích thích — thực hiện theo hướng dẫn an toàn của bác sĩ.

Trẻ em dễ bị sổ mũi kéo dài sau nhiễm virus. Chăm sóc đúng giúp giảm nguy cơ viêm xoang: vệ sinh mũi an toàn, uống đủ nước, nghỉ ngơi. Bạn có thể tham khảo thêm các mẹo phù hợp: cách trị sổ mũi cho bé.

Một số người có viêm amidan kèm theo, làm tình trạng nghẹt và viêm vùng họng – mũi kéo dài. Biện pháp chăm sóc tại nhà hỗ trợ triệu chứng (súc họng nước muối, giữ ấm, nghỉ ngơi) có thể hữu ích, nhưng nếu sốt cao, nuốt đau nhiều hoặc nghi biến chứng cần đi khám. Tham khảo thêm: cách trị amidan tại nhà.

Dinh dưỡng lành mạnh, giàu rau xanh, trái cây, omega-3; hạn chế hút thuốc lá và rượu bia; tiêm vắc xin cúm theo khuyến cáo giúp giảm nguy cơ nhiễm virus và biến chứng viêm xoang. Luôn lắng nghe cơ thể: nếu triệu chứng không cải thiện sau 3–5 ngày chăm sóc cơ bản hoặc có “cờ đỏ”, hãy đi khám.

Khi nào cần đi khám bác sĩ hoặc vào cấp cứu?

Hãy đi khám ngay hoặc đến khoa cấp cứu nếu có các dấu hiệu sau — đặc biệt khi nghi “triệu chứng viêm xoang nặng”:

• Sốt cao ≥39°C, đau đầu dữ dội không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
• Sưng đỏ quanh mắt, lồi mắt, nhìn mờ, song thị hoặc đau khi liếc nhìn.
• Lú lẫn, buồn nôn/nôn nặng, cứng cổ, co giật, yếu liệt tay chân.
• Sưng nề, nóng đỏ khu trú vùng trán.
• Đau răng hàm trên, đau mặt một bên không giảm sau 48 giờ, chảy mũi mủ hôi.
• Triệu chứng kéo dài >10 ngày không cải thiện, hoặc có đợt nặng lên sau khi đã đỡ (double-sickening).
• Bạn thuộc nhóm nguy cơ (đái tháo đường, suy giảm miễn dịch, đang dùng corticoid dài ngày).

Nếu bạn thường xuyên đau đầu dữ dội kèm triệu chứng mũi xoang, việc thăm khám chuyên khoa phù hợp sẽ giúp tìm đúng nguyên nhân và xử trí. Tham khảo thêm: khám đau đầu ở đâu.

Câu hỏi thường gặp về triệu chứng viêm xoang nặng

• Viêm xoang có lây không? Phần lớn viêm xoang cấp khởi phát sau nhiễm virus đường hô hấp trên, có thể lây qua giọt bắn khi ho/hắt hơi. Tuy nhiên, “viêm xoang” do vi khuẩn thứ phát không trực tiếp lây như cúm; điều quan trọng là phòng tránh nhiễm virus bằng vệ sinh tay, đeo khẩu trang, giữ khoảng cách khi người xung quanh đang ốm.

• Có nên rửa mũi khi viêm xoang nặng? Rửa mũi bằng nước muối sinh lý đúng cách giúp làm sạch dịch nhầy. Tuy nhiên, nếu nghi biến chứng (đau dữ dội, sưng mắt, sốt cao, nhìn mờ…), hãy đi khám ngay; không tự rửa mũi quá mức hoặc dùng dung dịch không đảm bảo.

• Đi máy bay khi đang viêm xoang có an toàn? Chênh lệch áp lực trong cabin có thể làm đau mặt/đầu tăng, nhất là khi đang nghẹt mũi nặng. Tốt nhất hoãn chuyến bay nếu có triệu chứng viêm xoang nặng; nếu bắt buộc, hãy trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn an toàn.

• Viêm xoang nặng nên nằm như thế nào? Kê cao gối khi ngủ giúp dịch thoát tốt hơn, giảm nghẹt mũi. Tránh nằm sấp; nếu đau mặt một bên, có thể nằm nghiêng bên đối diện để giảm áp lực.

Kết luận

Triệu chứng viêm xoang nặng là tín hiệu cảnh báo có nguy cơ biến chứng ở mắt, não, xương và toàn thân. Nhận biết sớm, đi khám kịp thời và điều trị đúng là chìa khóa để bảo vệ thị lực, chức năng thần kinh và sức khỏe tổng thể. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật hướng dẫn dựa trên khuyến cáo của các hội chuyên khoa uy tín để đồng hành cùng người bệnh.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.