Thời Điểm Giao Mùa Là Tháng Mấy? Ảnh Hưởng Sức Khỏe, Bệnh Thường Gặp và Cách Phòng Ngừa

Sự chuyển đổi thời tiết theo mùa luôn đi kèm dao động nhiệt độ và độ ẩm — và đó là lúc cơ thể dễ “trở mình”. Vậy Thời điểm Giao Mùa Là Tháng Mấy, vì sao lại dễ ốm, và chúng ta cần làm gì để bảo vệ sức khỏe? Bài viết được biên soạn bởi Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên, tổng hợp từ khuyến cáo y khoa cập nhật nhằm giúp bạn chủ động phòng bệnh một cách an toàn.

Nếu bạn đang tìm hiểu các tuyến khám theo chuyên khoa để chăm sóc sức khỏe tổng quát cho gia đình trong giai đoạn chuyển mùa, bạn có thể tham khảo thêm: khám bệnh nam khoa ở đâu.

Thời điểm giao mùa là tháng mấy ở Việt Nam?

Ở Việt Nam, câu hỏi “thời điểm giao mùa là tháng mấy” có đáp án khác nhau tùy vùng khí hậu và từng năm (do biến đổi khí hậu, hiện tượng El Niño/La Niña, mưa phùn kéo dài hay những đợt không khí lạnh bất thường).

• Miền Bắc: Thường có hai giai đoạn giao mùa rõ rệt.
  • Xuân sang Hè: khoảng tháng 4 đến tháng 5. Thời tiết ấm dần, đôi khi xuất hiện nắng nóng xen kẽ mưa rào, độ ẩm cao.
  • Thu sang Đông: khoảng tháng 10 đến tháng 11. Không khí khô và lạnh dần, chênh lệch nhiệt ngày-đêm tăng.
• Miền Trung: Do đặc trưng mưa bão, giao mùa có thể muộn hơn miền Bắc, thường vào khoảng tháng 4–5 (sang mùa Hè) và cuối thu đến đầu đông (khoảng tháng 10–11). Một số khu vực Trung Trung Bộ chịu ảnh hưởng mưa lớn kéo dài đến tháng 11–12 trước khi bước vào “mùa khô mát”.
• Miền Nam: Khí hậu hai mùa mưa – khô. Giao mùa thường vào:
  • Cuối mùa khô sang mùa mưa: khoảng tháng 4 đến tháng 5.
  • Cuối mùa mưa sang mùa khô: khoảng tháng 10 đến tháng 11.

Như vậy, “thời điểm giao mùa là tháng mấy” thường rơi vào các khoảng 4–5 và 10–11 trên phạm vi cả nước, nhưng có thể dao động 2–4 tuần tùy địa phương và năm.

Vì sao giao mùa làm tăng nguy cơ bệnh?

• Dao động nhiệt và độ ẩm: Nhiệt độ chênh lệch lớn giữa ngày và đêm làm niêm mạc hô hấp (mũi, họng, phế quản) dễ khô, giảm khả năng lọc bụi – vi sinh vật. Độ ẩm thay đổi thất thường tạo thuận lợi cho virus, vi khuẩn, nấm mốc phát triển. Đây là cơ chế phổ biến giải thích vì sao khi bước vào “thời điểm giao mùa là tháng mấy” cơ thể lại dễ cảm, ho, sổ mũi.
• Gánh nặng cho miễn dịch: Thích nghi thời tiết đột ngột, ngủ kém, ăn uống thất thường và căng thẳng có thể làm suy giảm đáp ứng miễn dịch tạm thời, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn – nhiễm virus đường hô hấp.
• Dị nguyên trong môi trường: Nấm mốc, phấn hoa, bụi nhà, lông thú nuôi có thể tăng hiện diện trong không khí, kích hoạt viêm mũi dị ứng, hen phế quản, mề đay… đặc biệt ở người cơ địa dị ứng.
• Chất lượng không khí: Những ngày “trời đứng gió”, nghịch nhiệt hay đốt rơm rạ dễ làm tích tụ bụi mịn, khí ô nhiễm. Hệ hô hấp càng bị “kích ứng” khi đi vào thời đoạn giao mùa, nhất là ở người hút thuốc hoặc có bệnh phổi nền.

Những bệnh thường gặp khi giao mùa

Giai đoạn chuyển mùa làm gia tăng cả bệnh nhiễm trùng lẫn bệnh do dị ứng, kích ứng.

• Cúm mùa và cảm lạnh: Cúm mùa (do virus influenza A/B) có thể bùng phát vào các cửa sổ giao mùa, lây nhanh qua giọt bắn và hô hấp. Triệu chứng thường gồm sốt, đau mỏi cơ, đau đầu, ho, đau họng, sổ mũi. Người có nguy cơ cao (trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai, người bệnh mạn tính) dễ gặp biến chứng hơn nếu không được theo dõi kịp thời.
• Viêm mũi dị ứng – hen phế quản: Dị nguyên (phấn hoa, mạt bụi, nấm mốc) gia tăng khi độ ẩm và nhiệt độ thay đổi. Biểu hiện: ngứa mũi, hắt hơi thành tràng, chảy nước mũi trong, mắt ngứa – đỏ; với hen có khò khè, nặng ngực, khó thở từng cơn.
• Viêm họng, viêm amidan, viêm phế quản – viêm phổi: Không khí lạnh – khô hoặc quá ẩm làm lớp nhầy bảo vệ đường thở suy giảm, tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus xâm nhập. Sốt cao, ho đờm đặc, đau ngực, thở nhanh, môi tím tái là dấu hiệu cảnh báo nặng cần đi khám sớm.
• Bệnh da liễu: Mề đay, viêm da cơ địa có thể bùng phát khi thay đổi nhiệt độ – độ ẩm; da khô nứt nẻ hoặc đổ mồ hôi nhiều đều làm hàng rào bảo vệ da suy yếu.
• Bệnh tiêu hóa: Ăn đồ nguội, bảo quản kém hay đồ sống trong thời tiết ẩm – nóng khiến nguy cơ rối loạn tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm tăng.
• Bệnh truyền nhiễm theo mùa: Ở miền Nam, giai đoạn chuyển từ khô sang mưa đi kèm gia tăng muỗi, nguy cơ sốt xuất huyết. Cần chủ động diệt lăng quăng/bọ gậy, dọn vật dụng đọng nước.

Nếu bạn hoặc người thân có bệnh hô hấp mạn tính, việc nhận biết sớm triệu chứng và tìm nơi khám phù hợp rất quan trọng. Bạn có thể tham khảo thêm bài viết định hướng: bệnh viện phổi hà nội ở đâu.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Hãy đến cơ sở y tế khi có một trong những dấu hiệu sau:

• Sốt cao ≥ 39°C kéo dài trên 48–72 giờ hoặc tái sốt sau khi đã hạ
• Khó thở, thở nhanh, đau tức ngực, tím môi – đầu chi, khò khè nặng
• Lơ mơ, li bì, co giật; trẻ bỏ bú, khóc thét, sốt không đáp ứng hạ sốt
• Đau họng dữ dội, nuốt khó; ho đờm đặc vàng/xanh, có máu
• Nôn ói nhiều, tiêu chảy kéo dài, dấu hiệu mất nước (khát nhiều, tiểu ít, khô lưỡi)
• Phát ban lan nhanh, phù mạch, khó thở sau tiếp xúc dị nguyên (nguy cơ phản vệ)
• Người có bệnh nền (hen, COPD, tim mạch, đái tháo đường), phụ nữ mang thai, người ≥ 65 tuổi, trẻ < 5 tuổi có triệu chứng hô hấp – sốt khi đang trong hoặc sắp đến “thời điểm giao mùa là tháng mấy”

Lưu ý: Không tự ý dùng kháng sinh, phối hợp thuốc ho – cảm cúm hay các thuốc xịt mũi khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ.

Phòng ngừa bệnh khi giao mùa: thói quen an toàn và hiệu quả

Một số biện pháp dựa trên khuyến cáo của WHO/CDC và các hội chuyên khoa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh trong giai đoạn giao mùa.

• Tiêm vắc xin theo khuyến cáo

  • Vắc xin cúm: Nên tiêm hằng năm cho mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên (trừ khi có chống chỉ định). Tiêm trước hoặc vào giai đoạn giao mùa giúp tăng bảo vệ khi virus lưu hành.
  • Vắc xin phế cầu: Được khuyến nghị ở người cao tuổi và người có bệnh nền nguy cơ. Hãy hỏi bác sĩ để được tư vấn lịch tiêm phù hợp.
  • Vắc xin bạch hầu–ho gà–uốn ván, sởi, thủy đậu… theo lịch quốc gia và tình trạng miễn dịch.

• Vệ sinh cá nhân – phòng lây qua giọt bắn

  • Rửa tay với xà phòng trong ≥ 20 giây, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi, trước khi ăn – chế biến thực phẩm.
  • Che miệng khi ho/hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay áo; đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, kín gió.
  • Thông gió nhà cửa; vệ sinh máy lạnh, máy lọc không khí định kỳ; hạn chế ẩm mốc.

• Dinh dưỡng – giấc ngủ – vận động

  • Ăn đủ đạm, tăng cường rau xanh, trái cây tươi (nguồn vitamin C, A, folate, chất chống oxy hóa); uống đủ nước, ưu tiên nước ấm.
  • Hạn chế đồ sống, lạnh; bảo quản thực phẩm đúng nhiệt độ; nấu chín kỹ.
  • Ngủ đủ 7–8 giờ/ngày ở người lớn; duy trì vận động mức trung bình 150 phút/tuần (chia nhỏ 20–30 phút/ngày), tùy thể trạng.

mâm trái cây và thực phẩm tươi giúp tăng cường sức đề kháng khi giao mùa

• Chăm sóc răng miệng – tai mũi họng

  • Súc họng nước muối sinh lý loãng, đánh răng 2 lần/ngày, vệ sinh kẽ răng.
  • Điều trị sớm các ổ viêm mũi họng – xoang để giảm biến chứng xuống phổi.
  • Với các vấn đề răng khôn hay đau viêm lợi kéo dài, chọn nơi điều trị uy tín cũng giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn trong giao mùa: nên nhổ răng khôn ở đâu.

• Môi trường sống sạch – khô thoáng

  • Lau dọn nhà cửa, hút bụi thảm – sofa, phơi chăn ga nắng nhẹ, xử lý mảng ẩm mốc.
  • Duy trì độ ẩm trong nhà 40–60% (máy hút ẩm hoặc tạo ẩm khi cần), hạn chế nuôi thú cưng trong phòng ngủ nếu bạn có cơ địa dị ứng.

người cao tuổi được hỗ trợ di chuyển trong môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng khi giao mùa

Lời khuyên theo nhóm đối tượng

• Trẻ em: Trẻ < 5 tuổi có miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ viêm mũi họng, viêm phổi. Cần tiêm chủng đầy đủ, giữ ấm cổ – ngực – bàn chân khi trời lạnh, cho trẻ uống đủ nước, tránh chia sẻ bình nước – muỗng. Khi “thời điểm giao mùa là tháng mấy” đang đến gần tại địa phương, gia đình nên chủ động dự phòng (khẩu trang phù hợp kích cỡ, rửa tay đúng cách).
• Người cao tuổi: Dễ bùng phát bệnh nền (COPD, suy tim, tăng huyết áp) khi nhiệt độ dao động. Theo dõi huyết áp, đường máu; tuân thủ thuốc nền; tập thở, đi bộ nhẹ nhàng; tiêm vắc xin cúm – phế cầu theo tư vấn.
• Phụ nữ mang thai: Thay đổi nội tiết và miễn dịch khiến nguy cơ biến chứng cúm cao hơn. Ưu tiên tiêm vắc xin cúm (nếu chưa tiêm, tham vấn bác sĩ sản khoa), ăn uống đủ chất, ngủ đủ, tránh nơi đông người kín gió.
• Người có cơ địa dị ứng – hen: Dùng thuốc duy trì theo chỉ định; mang theo thuốc cắt cơn (bác sĩ kê); theo dõi chỉ số chất lượng không khí; làm sạch điều hòa – lọc không khí định kỳ; tránh dị nguyên đã biết.

Gợi ý chuẩn bị khi “thời điểm giao mùa là tháng mấy” đang đến gần

• Kiểm tra tủ thuốc gia đình: Nhiệt kế, dung dịch sát khuẩn tay, nước muối sinh lý, khẩu trang y tế, gói oresol; các thuốc nền đang dùng. Không tự tích trữ kháng sinh, corticoid.
• Điều chỉnh lịch sinh hoạt: Chốt giờ ngủ – thức cố định, ăn nóng – uống ấm; chuẩn bị áo khoác mỏng, khăn quàng khi đi làm sớm hoặc về muộn.
• Theo dõi thời tiết – chất lượng không khí: Ứng dụng dự báo thời tiết, độ ẩm, bụi mịn giúp bạn quyết định thời điểm vận động ngoài trời – mở cửa thông gió hợp lý.
• Quản lý mồ hôi – da: Trời oi ẩm dễ tăng tiết mồ hôi tay chân, gây khó chịu trong sinh hoạt; nếu cần thêm định hướng điều trị chuyên sâu, bạn có thể đọc: chữa bệnh mồ hôi tay chân ở đâu.

Khi nào cần gặp bác sĩ và chuẩn bị gì khi đi khám?

• Khi triệu chứng kéo dài trên 3–5 ngày không cải thiện; có dấu hiệu nặng (khó thở, đau ngực, lịm người, mất nước); hoặc bạn thuộc nhóm nguy cơ cao.
• Ghi chép diễn biến: sốt bao nhiêu ngày, mức nhiệt cao nhất, thuốc đã dùng, bệnh nền – vắc xin đã tiêm. Mang theo sổ khám bệnh, đơn thuốc cũ.
• Trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai nên đi cùng người thân; đeo khẩu trang, rửa tay trước – sau khi thăm khám.

Thay đổi nhịp sinh học và căng thẳng trong giao mùa có thể làm bộc lộ hoặc nặng thêm một số vấn đề sẵn có (giấc ngủ, da liễu, tiêu hóa, sức khỏe sinh sản). Nếu bạn quan tâm đến nhóm bệnh lý nam khoa có thể chịu ảnh hưởng theo mùa, có thể tham khảo thêm: điều trị xuất tinh sớm ở đâu.

Câu hỏi thường gặp

• Thời điểm giao mùa là tháng mấy ở miền Bắc?
  • Thông thường là tháng 4–5 (xuân sang hè) và tháng 10–11 (thu sang đông). Tuy nhiên, có thể dao động theo từng năm và từng đợt không khí lạnh – nồm ẩm.
• Tôi nên tiêm vắc xin cúm khi nào?
  • Nên tiêm hằng năm, tốt nhất trước hoặc vào giai đoạn virus cúm bắt đầu lưu hành tại địa phương. Nếu đang bước vào “thời điểm giao mùa là tháng mấy” ở nơi bạn sống, hãy hỏi bác sĩ để sắp xếp lịch tiêm phù hợp.
• Trẻ ho sốt vào giao mùa cần làm gì trước khi đi khám?
  • Theo dõi nhiệt độ, cho trẻ uống đủ nước/oresol nếu cần, hạ sốt theo hướng dẫn tuổi – cân nặng đã được bác sĩ tư vấn trước đó, giữ ấm – thông thoáng. Đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu sốt cao kéo dài, thở nhanh, bỏ bú, li bì, co giật hoặc có bệnh nền.

Kết luận

Trả lời cho câu hỏi “thời điểm giao mùa là tháng mấy” giúp mỗi gia đình chủ động chuẩn bị trước: từ tiêm vắc xin, vệ sinh – dinh dưỡng đến sắp xếp sinh hoạt, qua đó giảm nguy cơ mắc bệnh hô hấp, dị ứng và biến chứng ở nhóm nguy cơ. Khi có triệu chứng bất thường hoặc kéo dài, hãy liên hệ bác sĩ để được thăm khám kịp thời. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật thông tin y tế dựa trên khuyến cáo mới từ Bộ Y tế, WHO và CDC, nhằm hỗ trợ cộng đồng chăm sóc sức khỏe an toàn trong giai đoạn giao mùa.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.