Lậu Giai Đoạn Đầu: Dấu Hiệu, Chẩn Đoán Và Cách Xử Trí An Toàn

Lậu Giai đoạn đầu thường diễn biến âm thầm nhưng có khả năng lây lan nhanh nếu không phát hiện sớm. Việc nhận biết dấu hiệu, hiểu cách xét nghiệm và xử trí đúng giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản và hạn chế lây nhiễm trong cộng đồng. Bài viết được biên soạn bởi Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên, tổng hợp từ các nguồn y khoa uy tín nhằm hỗ trợ bạn tiếp cận thông tin chính xác và dễ hiểu về lậu giai đoạn đầu.

Để chủ động chăm sóc sức khỏe toàn diện, đặc biệt ở nam giới, việc nắm rõ các tình trạng thường gặp như dấu hiệu bệnh tiểu đường ở nam cũng rất quan trọng: dấu hiệu bệnh tiểu đường ở nam.

Lậu giai đoạn đầu là gì?

Lậu (Gonorrhea) là bệnh nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục do vi khuẩn Neisseria gonorrhoeae gây ra. “Lậu giai đoạn đầu” thường ám chỉ thời kỳ từ khi vi khuẩn xâm nhập cho đến vài tuần đầu phát triển triệu chứng và lây nhiễm. Thời gian ủ bệnh thường 1–14 ngày, phổ biến 2–5 ngày sau phơi nhiễm.

Điều đáng lưu ý là lậu giai đoạn đầu có thể không gây triệu chứng rõ ràng. Tại thời điểm này, người nhiễm vẫn có khả năng lây cho bạn tình. Ở nữ, tỷ lệ không có triệu chứng khá cao (thường 50% hoặc hơn). Ở nam, không triệu chứng ít gặp hơn, song vẫn có thể xuất hiện (khoảng 10–15%). Vì vậy, sàng lọc và xét nghiệm đúng thời điểm rất quan trọng, đặc biệt khi có hành vi tình dục nguy cơ cao.

Lậu lây qua giao hợp âm đạo, hậu môn và cả tình dục đường miệng. Tiếp xúc với dịch tiết sinh dục chứa vi khuẩn là yếu tố chính, kể cả khi bạn không thấy dấu hiệu bất thường.

Triệu chứng lậu giai đoạn đầu ở nam và nữ

Triệu chứng của lậu giai đoạn đầu phụ thuộc vị trí nhiễm: niệu đạo, cổ tử cung, trực tràng, hầu họng hoặc mắt. Hầu hết các biểu hiện xuất hiện trong vài ngày đến 2 tuần sau quan hệ nguy cơ.

• Ở nam:

  • Viêm niệu đạo cấp với tiểu buốt, nóng rát khi tiểu, tăng tần suất đi tiểu.
  • Dịch mủ đặc từ lỗ niệu đạo, màu vàng hoặc xanh, lượng thường nhiều.
  • Sưng nề, đỏ miệng sáo; có thể đau tinh hoàn nếu vi khuẩn lan tới mào tinh.
  • Một số trường hợp chỉ có dịch trong, ít hoặc hoàn toàn không có triệu chứng.

• Ở nữ:

  • Tăng tiết dịch âm đạo bất thường, có thể vàng/xanh kèm mùi khó chịu.
  • Đau khi quan hệ, chảy máu giữa kỳ hoặc sau quan hệ.
  • Tiểu buốt nhẹ, âm ỉ; đau vùng hạ vị nếu lan lên vòi trứng (giai đoạn muộn hơn).
  • Nhiều trường hợp không có biểu hiện rõ ràng, dễ nhầm với viêm âm đạo thông thường.

• Ở người có quan hệ tình dục hậu môn:

  • Viêm trực tràng: ngứa, khó chịu vùng hậu môn, chảy dịch nhầy/mủ; đôi lúc có máu; mót rặn, tiêu chảy hoặc táo bón.
  • Thăm khám có thể thấy niêm mạc đỏ, phù nề và dễ chảy máu.

• Ở người có quan hệ tình dục đường miệng:

  • Viêm hầu họng: đau họng, đỏ họng, amidan sưng; có thể kèm sốt nhẹ, nổi hạch cổ. Tuy nhiên, không ít trường hợp nhiễm hầu họng hoàn toàn không triệu chứng.

• Ở mắt (hiếm ở người lớn):

  • Viêm kết mạc do lậu: mắt đỏ, đau, chảy nhiều mủ; thường do tự đưa vi khuẩn từ vùng sinh dục lên mắt hoặc dùng chung khăn với người nhiễm.

Lậu giai đoạn đầu dễ nhầm lẫn với các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác, đặc biệt là chlamydia. Vì vậy, xét nghiệm là bước bắt buộc để xác định đúng tác nhân và điều trị phù hợp.

Những ai có nguy cơ cao và con đường lây truyền

• Nhóm nguy cơ cao:

  • Người trẻ tuổi hoạt động tình dục (đặc biệt 15–24 tuổi).
  • Có nhiều bạn tình, hoặc bạn tình mới trong 3 tháng gần đây.
  • Quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su đầy đủ và đúng cách.
  • Nam quan hệ tình dục với nam (MSM).
  • Người có tiền sử mắc STI khác (chlamydia, giang mai, HIV…).
  • Bạn tình được chẩn đoán mắc lậu hoặc có triệu chứng nghi ngờ.

• Con đường lây truyền:

  • Giao hợp âm đạo, hậu môn, và tình dục đường miệng với người nhiễm.
  • Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết sinh dục chứa vi khuẩn.
  • Thai phụ mắc lậu có thể lây cho trẻ sơ sinh trong lúc sinh (gây viêm kết mạc nặng).

• Không lây qua:

  • Bắt tay, ôm, ngồi chung ghế.
  • Bồn cầu công cộng (vi khuẩn lậu không sống lâu ngoài cơ thể trong điều kiện khô ráo).

Áp lực tâm lý, căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến quyết định, dẫn đến hành vi tình dục thiếu an toàn. Tìm hiểu thêm về khía cạnh tâm lý liên quan đến hiệu suất học tập và căng thẳng: áp lực thi cử là gì.

Chẩn đoán lậu giai đoạn đầu: xét nghiệm nào chính xác?

• Xét nghiệm khuếch đại acid nucleic (NAAT):

  • Là phương pháp thường được khuyến cáo vì độ nhạy và độ đặc hiệu cao.
  • Mẫu lấy từ nước tiểu đầu dòng (đặc biệt ở nam), hoặc tăm bông từ cổ tử cung/âm đạo, niệu đạo, trực tràng, hầu họng.
  • NAAT có thể phát hiện lậu ngay trong giai đoạn đầu, kể cả khi triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng.

• Nhuộm Gram và soi tươi (ở nam có dịch mủ niệu đạo):

  • Có thể thấy song cầu Gram âm nằm trong bạch cầu đa nhân — gợi ý mạnh nhiễm lậu.
  • Ít nhạy hơn ở nữ và các vị trí ngoài niệu đạo.

• Nuôi cấy vi khuẩn:

  • Giúp xác nhận chẩn đoán, đặc biệt trong trường hợp cần làm kháng sinh đồ do lo ngại kháng thuốc.
  • Cần bảo quản mẫu phù hợp, chuyên biệt để vi khuẩn sống được đến phòng xét nghiệm.

• Sàng lọc đồng thời chlamydia:

  • Lậu và chlamydia thường đồng nhiễm. Xét nghiệm đồng thời giúp tránh bỏ sót và hướng dẫn điều trị kháng sinh đúng.

Khi nghi ngờ lậu giai đoạn đầu, bạn nên đến cơ sở y tế để được tư vấn lựa chọn xét nghiệm phù hợp. Tự chẩn đoán hoặc trì hoãn xét nghiệm có thể làm tăng nguy cơ biến chứng và lây nhiễm cho bạn tình.

Điều trị lậu giai đoạn đầu: nguyên tắc và lưu ý an toàn

Việc lựa chọn kháng sinh cần theo hướng dẫn cập nhật từ các tổ chức y tế uy tín (ví dụ CDC, WHO) và dựa trên tình trạng cụ thể. Do vi khuẩn lậu ngày càng kháng thuốc, bác sĩ có thể chỉ định phác đồ phù hợp, cân nhắc:

• Điều trị kháng sinh đúng chuẩn cho lậu không biến chứng ở đường sinh dục, hậu môn hoặc hầu họng.
• Điều trị đồng thời chlamydia nếu chưa loại trừ bằng xét nghiệm.
• Kiểm tra dị ứng thuốc và tình trạng đặc biệt (mang thai, cho con bú, bệnh lý nền).
• Hướng dẫn kiêng quan hệ tình dục cho đến khi hoàn tất điều trị và hết triệu chứng (thường cần tối thiểu vài ngày sau khi dùng kháng sinh, tùy tình trạng).
• Thông báo bạn tình trong 60 ngày qua để xét nghiệm/điều trị, tránh tái nhiễm vòng lặp.
• Tái xét nghiệm sau 3 tháng vì nguy cơ tái nhiễm cao, kể cả khi đã điều trị thành công.

Không tự ý mua kháng sinh hoặc dùng mẹo dân gian. Điều này dễ khiến bệnh kéo dài, tăng nguy cơ kháng thuốc và biến chứng. Với các bệnh lý chấn thương như bong gân, có quy trình xử trí riêng biệt; còn lậu giai đoạn đầu là nhiễm khuẩn cần kháng sinh do bác sĩ chỉ định — không áp dụng mẹo chữa như khi xử trí chấn thương cơ xương khớp: chữa bong gân cổ chân.

Biến chứng nếu không điều trị sớm

Nếu lậu giai đoạn đầu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, vi khuẩn có thể lan rộng gây nhiều biến chứng:

• Ở nữ:

  • Bệnh viêm vùng chậu (PID): đau hạ vị, sốt, tiết dịch bất thường; có thể gây vô sinh, thai ngoài tử cung, đau mạn tính vùng chậu.
  • Viêm cổ tử cung, viêm nội mạc tử cung, viêm vòi trứng.
  • Tăng nguy cơ bội nhiễm các STI khác.

• Ở nam:

  • Viêm mào tinh hoàn: đau, sưng một bên bìu, đi kèm viêm niệu đạo; có thể ảnh hưởng khả năng sinh sản nếu tái diễn hoặc nặng.
  • Viêm tuyến tiền liệt, viêm túi tinh (ít gặp hơn).
  • Chít hẹp niệu đạo hiếm gặp, nhưng gây rối loạn tiểu tiện nếu xảy ra.

• Lan tỏa toàn thân (Disseminated Gonococcal Infection — DGI):

  • Xuất hiện mụn mủ hoặc ban đỏ đau trên nền da, đôi khi rộp, xuất huyết.
  • Đau khớp, viêm gân bao hoạt dịch ở cổ tay, cổ chân, ngón tay — khớp sưng, đau, hạn chế vận động.
  • Rất hiếm nhưng nghiêm trọng: viêm nội tâm mạc (tổn thương van tim), viêm màng não.

Tổn thương da do lậu lan tỏa: sẩn, mụn mủ và ban đỏ có thể xuất hiện khi nhiễm lậu không được điều trị sớm

Trong thai kỳ, lậu không được kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ biến chứng sản khoa và lây cho trẻ sơ sinh trong lúc sinh, gây viêm kết mạc nặng, thậm chí nguy hiểm cho thị lực. Dù lậu giai đoạn đầu chủ yếu điều trị nội khoa, người bệnh đôi khi lo ngại biến chứng phẫu thuật ở bệnh lý khác. Cần phân biệt rõ: lậu là nhiễm khuẩn điều trị bằng kháng sinh; các bệnh lý tiêu hóa phức tạp khác có thể cần can thiệp ngoại khoa và mang rủi ro riêng: biến chứng sau mổ cắt đại tràng.

Viêm tuyến tiền liệt có thể là biến chứng hiếm gặp của lậu kéo dài, gây đau và rối loạn tiểu tiện

Phòng ngừa lậu giai đoạn đầu và tái nhiễm

• Sử dụng bao cao su đúng cách, đều đặn:

  • Dùng cho tất cả hình thức quan hệ (âm đạo, hậu môn, đường miệng).
  • Thay bao mỗi lần quan hệ, kiểm tra hạn dùng, bảo quản đúng.

• Sàng lọc định kỳ:

  • Người có nguy cơ cao nên xét nghiệm STI mỗi 3–6 tháng, kể cả khi không triệu chứng.
  • Xét nghiệm đồng thời chlamydia và các STI liên quan theo khuyến cáo bác sĩ.

• Giảm hành vi nguy cơ:

  • Hạn chế số lượng bạn tình, trao đổi thẳng thắn về xét nghiệm STI trước khi quan hệ.
  • Tránh quan hệ khi đang có triệu chứng viêm nhiễm.

• Thông báo bạn tình khi mắc lậu:

  • Khuyến khích xét nghiệm và điều trị cùng lúc để tránh “vòng lặp tái nhiễm”.

• Không dựa vào mẹo dân gian:

  • Vệ sinh cơ thể đúng cách cần thiết, nhưng không thay thế cho kháng sinh điều trị lậu.
  • Không tự ý dùng thuốc khi chưa có tư vấn y tế.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám sớm khi có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Sau 2–14 ngày có quan hệ tình dục không an toàn, xuất hiện tiểu buốt, rát, hoặc dịch mủ ở niệu đạo/âm đạo.
• Đau họng kéo dài sau quan hệ đường miệng, kèm nổi hạch cổ hoặc sốt nhẹ.
• Ngứa hậu môn, chảy dịch nhầy/mủ, đau khi đi ngoài sau quan hệ hậu môn.
• Đau tinh hoàn, sưng bìu hoặc đau hạ vị, ra huyết âm đạo bất thường.
• Bạn tình của bạn được chẩn đoán lậu hoặc nghi ngờ mắc STI.
• Triệu chứng viêm mắt: đỏ, đau, chảy nhiều mủ — đặc biệt sau khi chạm tay từ vùng sinh dục lên mắt.

Ở Việt Nam, nhiều người có thể nhầm các triệu chứng nhiễm khuẩn với “trúng gió” hoặc cảm lạnh. Nếu nghi ngờ lậu giai đoạn đầu, đừng tự quy kết là vấn đề thời tiết — hãy đi khám sớm: dấu hiệu bị trúng gió.

Các hiểu lầm thường gặp về lậu giai đoạn đầu

• “Không thấy triệu chứng nghĩa là không mắc lậu”: Sai. Nhiều người, đặc biệt là phụ nữ và người nhiễm ở hầu họng/ trực tràng, hoàn toàn không có triệu chứng.
• “Lậu tự khỏi sau vài tuần”: Sai. Không điều trị sẽ tăng nguy cơ biến chứng và lây nhiễm cho bạn tình.
• “Chỉ quan hệ âm đạo mới lây”: Sai. Lậu có thể lây qua hậu môn và đường miệng.
• “Vệ sinh kỹ, súc miệng sau quan hệ sẽ không lây”: Sai. Vệ sinh tốt giúp giảm nguy cơ một số nhiễm khuẩn, nhưng không ngăn được lậu khi đã có tiếp xúc với dịch tiết chứa vi khuẩn.
• “Dùng lại toa thuốc cũ của người quen là được”: Sai. Kháng sinh lựa chọn cần dựa trên khuyến cáo cập nhật và bối cảnh cá nhân. Tự ý dùng thuốc có thể gây kháng thuốc.

Chủ động chăm sóc sức khỏe và phân biệt đúng các vấn đề y khoa giúp bạn xử trí an toàn hơn — thay vì áp dụng các mẹo xử trí tình huống thể chất vốn khác hẳn với nhiễm khuẩn sinh dục.

Câu hỏi thường gặp về lậu giai đoạn đầu

• Lậu giai đoạn đầu phát hiện sau bao lâu?

  • Nhiều trường hợp có triệu chứng trong 2–5 ngày sau phơi nhiễm; tuy nhiên, xét nghiệm (NAAT) có thể phát hiện ngay cả khi triệu chứng mờ nhạt hoặc vắng mặt.

• Lậu giai đoạn đầu có giống chlamydia?

  • Triệu chứng có thể chồng lấn (tiểu buốt, dịch bất thường). Do chồng nhiễm phổ biến, cần xét nghiệm để xác định và xử trí đúng.

• Quan hệ bằng miệng có lây lậu không?

  • Có. Nhiễm hầu họng do lậu có thể không triệu chứng hoặc gây đau họng, sưng amidan, nổi hạch cổ.

• Lậu giai đoạn đầu có cần tái xét nghiệm?

  • CDC khuyến cáo tái xét nghiệm sau khoảng 3 tháng vì nguy cơ tái nhiễm cao. Test-of-cure có thể cần ở vị trí hầu họng hoặc khi triệu chứng còn dai dẳng theo chỉ định bác sĩ.

• Điều trị lậu có ảnh hưởng khả năng sinh sản?

  • Nếu điều trị sớm, nguy cơ ảnh hưởng sinh sản giảm đáng kể. Trì hoãn điều trị có thể gây viêm vùng chậu (nữ) hoặc viêm mào tinh (nam), tăng nguy cơ vô sinh.

Kết luận

Lậu giai đoạn đầu có thể diễn biến âm thầm nhưng lây lan nhanh và gây biến chứng nếu không được phát hiện, điều trị sớm. Nhận biết dấu hiệu, xét nghiệm đúng và tuân thủ nguyên tắc điều trị, thông báo bạn tình là chìa khóa bảo vệ sức khỏe sinh sản và cộng đồng. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật thông tin y tế dựa trên khuyến cáo mới nhất từ các tổ chức uy tín nhằm hỗ trợ bạn ra quyết định an toàn.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.