Hình Ảnh Ứ Dịch Vòi Trứng: Dấu Hiệu Trên Siêu Âm, HSG, Phân Biệt Và Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Sinh Sản

Ứ dịch vòi trứng (hydrosalpinx) là tình trạng dịch ứ đọng trong ống dẫn trứng do viêm nhiễm hoặc tắc nghẽn, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Nhận biết sớm qua Hình ảnh ứ Dịch Vòi Trứng giúp chẩn đoán chính xác, điều trị kịp thời và bảo vệ sức khỏe sinh sản. Bài viết được biên soạn bởi Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên, tổng hợp từ các nguồn chuyên khoa sản phụ uy tín.

Trong thực hành lâm sàng, nhiễm trùng vùng chậu có thể liên quan đến nhiều cấu trúc và bệnh cảnh khác nhau — ví dụ, áp xe cạnh hậu môn — nên việc phát hiện sớm và xử trí đúng rất quan trọng. Tham khảo thêm: áp xe cạnh hậu môn.

Ứ Dịch Vòi Trứng Là Gì? Vì Sao Hình Ảnh Quan Trọng?

Ứ dịch vòi trứng là tình trạng ống dẫn trứng bị giãn, thành ống mỏng hoặc dày lên, chứa dịch trong lòng do tắc nghẽn (thường là tắc đoạn xa). Nguyên nhân hay gặp: bệnh viêm vùng chậu (PID) bởi Chlamydia hoặc Gonorrhea, dính sau phẫu thuật vùng chậu, lạc nội mạc tử cung, lao sinh dục, hoặc nhiễm trùng hậu sản. Không ít trường hợp diễn tiến âm thầm, chỉ tình cờ phát hiện khi đánh giá hiếm muộn.

Hình ảnh ứ dịch vòi trứng trên siêu âm, chụp tử cung-vòi trứng (HSG) hoặc qua nội soi ổ bụng giúp:

• Xác định có giãn/ứ dịch, vị trí tắc và mức độ viêm.
• Phân biệt với các tổn thương cạnh buồng trứng khác (nang cạnh tử cung, nang buồng trứng).
• Hỗ trợ lập kế hoạch điều trị và tiên lượng khả năng sinh sản (đặc biệt trước IVF).

Nhận biết sớm qua hình ảnh giúp giảm biến chứng: đau vùng chậu mạn, thai ngoài tử cung, và suy giảm rõ rệt khả năng thụ thai.

Hình ảnh ứ dịch vòi trứng: bệnh phụ khoa thường gặp ở độ tuổi sinh sản

Các Phương Pháp Chẩn Đoán Hình Ảnh Ứ Dịch Vòi Trứng

Chẩn đoán thường phối hợp nhiều phương tiện:

• Siêu âm qua ngả âm đạo:

  • Phát hiện cấu trúc dạng ống mảnh hoặc giãn, chứa dịch trong lòng, nằm cạnh buồng trứng.
  • Đánh giá “beads-on-a-string” (chấm hạt trên thành ống do nếp niêm mạc), “cogwheel sign” (hình bánh răng) khi viêm mạn.
  • Ưu điểm: an toàn, sẵn có, đánh giá thêm tử cung-buồng trứng.

• Chụp tử cung-vòi trứng (HSG):

  • Bơm cản quang vào buồng tử cung. Khi có tắc đoạn xa và giãn ống: cản quang tràn vào ống giãn nhưng không thoát vào ổ bụng (“không có spill”), hình ảnh “bóng ống” đặc trưng.
  • Cho thông tin về vị trí và kiểu tắc (đoạn gần/xa), hữu ích trong lập kế hoạch can thiệp.

• Nội soi ổ bụng:

  • Vừa chẩn đoán vừa điều trị (cắt vòi, mở vòi, gỡ dính).
  • Quan sát trực tiếp ống dẫn trứng, dính phúc mạc, ổ dịch, lạc nội mạc.

• MRI/CT:

  • Ít khi cần trong thường quy. MRI giúp phân biệt hydrosalpinx (dịch T2 tăng tín hiệu) với pyosalpinx (dịch đặc, thành dày) hoặc khối u phức tạp.

Dấu Hiệu Điển Hình Của Hình Ảnh Ứ Dịch Vòi Trứng

Những mô tả dưới đây thường gặp trên siêu âm và HSG:

• Trên siêu âm:

  • Cấu trúc dạng ống, mỏng, kéo dài, chứa dịch trong. Có thể thấy các vách mỏng không hoàn toàn (do nếp niêm mạc).
  • “Beads-on-a-string”: các chấm dọc theo thành ống — biểu hiện của nếp niêm mạc bị xơ hóa.
  • “Cogwheel sign”: thành ống dày với các nếp niêm mạc dày, gợi viêm mạn.
  • Ít hoặc không có mạch máu trong thành ống trên Doppler (khác khối u tăng sinh mạch).

• Trên HSG:

  • Ống dẫn trứng giãn, chứa cản quang nhưng kết thúc cụt; không có tràn cản quang vào ổ bụng khi tắc kín.
  • Trường hợp tắc fimbriae: cản quang tụ lại dạng “bóng”, không thoát.
  • Nếu dính quanh ống: có thể thấy “spill” khu trú (tràn cục bộ) bất thường.

Những dấu hiệu này tạo nên “hình ảnh ứ dịch vòi trứng” kinh điển, hỗ trợ bác sĩ kết luận và định hướng xử trí phù hợp.

Đau bụng dưới có thể là dấu hiệu của ứ dịch vòi trứng trên lâm sàng

Phân Biệt Ứ Dịch Vòi Trứng Với Tình Trạng Khác Trên Hình Ảnh

Phân biệt đúng tránh bỏ sót bệnh và điều trị sai hướng:

• Pyosalpinx (ứ mủ vòi trứng):

  • Thành ống dày, tăng tưới máu; dịch trong lòng có hồi âm lẫn lộn hoặc mức dịch-khí.
  • Lâm sàng thường sốt, bạch cầu tăng, đau nhiều.

• Nang cạnh tử cung/paratubal cyst:

  • Khối nang tròn, thành mỏng, không dạng ống. Không có “beads-on-a-string”.
  • Ít dính với tử cung-buồng trứng.

• Nang buồng trứng:

  • Nằm trong nhu mô buồng trứng, hình tròn/oval, không kéo dài theo dạng ống.
  • Dấu hiệu liên tục với mô buồng trứng trên siêu âm.

• Lạc nội mạc tử cung (endometrioma):

  • Dịch “chocolate” hồi âm thấp-hỗn hợp, thành dày, không có dạng ống đặc trưng.

Cũng cần lưu ý các bệnh tiêu hóa có thể gây đau bụng, nôn, xuất huyết tiêu hóa — khác biệt hoàn toàn với đau vùng chậu do phụ khoa. Nếu bạn băn khoăn về bệnh lý dạ dày, tham khảo thêm: xuất huyết bao tử là gì.

Triệu Chứng Lâm Sàng Và Yếu Tố Nguy Cơ

Ứ dịch vòi trứng có thể không có triệu chứng. Khi có, các biểu hiện thường gặp gồm:

• Đau âm ỉ vùng chậu hoặc đau bụng dưới, tăng khi quan hệ tình dục.
• Ra khí hư bất thường (nếu kèm viêm).
• Kinh nguyệt rối loạn, cảm giác nặng tức vùng hạ vị.
• Hiếm muộn kéo dài hoặc thất bại khi cố gắng có thai tự nhiên.

Yếu tố nguy cơ:

• Tiền sử viêm vùng chậu (PID), đặc biệt do Chlamydia/Gonorrhea.
• Phẫu thuật vùng chậu trước đó (dính sau mổ).
• Lạc nội mạc tử cung, lao sinh dục.
• Thất bại IVF nhiều lần, vô sinh > 12 tháng.
• Sảy thai, thai ngoài tử cung, hoặc thủ thuật buồng tử cung trước đây.

Đau mạn tính khiến nhiều người bị căng thẳng, lo âu kéo dài. Một số bệnh lý thần kinh sau nhiễm trùng cũng gây đau dai dẳng, ví dụ: hậu zona thần kinh, cần được phân biệt với đau vùng chậu mạn do phụ khoa.

Tâm lý ảnh hưởng ở người bị ứ dịch vòi trứng kéo dài

Hình Ảnh Ứ Dịch Vòi Trứng Và Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Sinh Sản, IVF

Dịch ứ trong ống dẫn trứng có thể:

• Cản đường di chuyển của trứng và tinh trùng, làm giảm khả năng thụ thai tự nhiên.
• Chảy ngược dịch vào buồng tử cung, ảnh hưởng môi trường nội mạc, làm giảm khả năng làm tổ của phôi — đặc biệt trong IVF.
• Làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung khi vòi trứng bán tắc.
• Gây viêm tái diễn, dính phúc mạc, đau mạn tính.

Trong bối cảnh hỗ trợ sinh sản, nhiều khuyến cáo lâm sàng xem xét loại bỏ hoặc bít đoạn gần ống dẫn trứng bị hydrosalpinx trước chuyển phôi để cải thiện tỷ lệ làm tổ. Dù vậy, lựa chọn cụ thể phụ thuộc đánh giá cá nhân hóa, mức độ bệnh, mong muốn sinh con, và tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa.

Bên cạnh đó, người bệnh nên tỉnh táo trước các thông tin chưa có bằng chứng như “mẹo dân gian” hoặc “điều chỉnh chế độ ăn để định giới tính con”. Về chủ đề này, xem thêm: chế độ ăn để sinh con trai.

Ứ dịch vòi trứng ảnh hưởng khả năng sinh sản và nguy cơ vô sinh

Khi Nào Cần Làm Thăm Khám Và Hình Ảnh?

Bạn nên đi khám sản phụ khoa khi:

• Đau vùng chậu kéo dài, đau tăng khi quan hệ.
• Khí hư bất thường, sốt, đau tăng gợi viêm.
• Hiếm muộn > 12 tháng hoặc thất bại IVF nhiều lần.
• Tiền sử PID, phẫu thuật vùng chậu, lạc nội mạc tử cung.

Khám lâm sàng, xét nghiệm STI, siêu âm qua ngả âm đạo thường là bước đầu. Nếu nghi ngờ, bác sĩ có thể chỉ định HSG để đánh giá thông thương vòi trứng, hoặc nội soi ổ bụng khi cần vừa chẩn đoán vừa điều trị.

Điều Trị Ứ Dịch Vòi Trứng: Nguyên Tắc Hiện Nay

Tùy nguyên nhân, mức độ, mong muốn sinh sản:

• Điều trị viêm:

  • Nếu có PID, điều trị kháng sinh theo hướng dẫn chuyên khoa (không tự ý dùng thuốc).
  • Kiểm soát nguồn nhiễm, tư vấn bạn tình, theo dõi đáp ứng.

• Can thiệp phẫu thuật:

  • Nội soi ổ bụng gỡ dính, mở thông vòi (salpingostomy) hoặc cắt vòi (salpingectomy) khi ứ dịch nặng/viêm mạn tái phát.
  • Bít đoạn gần ống (proximal occlusion) trong một số trường hợp chuẩn bị IVF.

• Thủ thuật dẫn lưu/hút dịch:

  • Hút dịch hoặc chích xơ qua siêu âm có thể tạm thời giảm triệu chứng, nhưng nguy cơ tái ứ dịch còn cao. Ít dùng như giải pháp lâu dài cho người mong muốn có thai.

• Hỗ trợ sinh sản:

  • IVF có thể là lựa chọn cho người bệnh sau khi xử trí vòi trứng phù hợp. Cần tư vấn cá nhân hóa với bác sĩ hỗ trợ sinh sản.

Lưu ý: Việc lựa chọn phương án nào cần thăm khám trực tiếp, đánh giá tổng trạng và mục tiêu sinh sản của từng người. Không tự ý dùng thuốc hay trì hoãn điều trị khi có dấu hiệu viêm cấp.

Phòng Ngừa Ứ Dịch Vòi Trứng

• Tình dục an toàn: sử dụng bao cao su, sàng lọc STI định kỳ nếu có nguy cơ.
• Điều trị sớm viêm nhiễm phụ khoa và PID, tuân thủ phác đồ, tái khám đúng hẹn.
• Hạn chế thụt rửa âm đạo quá mức, vệ sinh đúng cách.
• Trao đổi với bác sĩ trước và sau phẫu thuật vùng chậu để giảm nguy cơ dính.
• Bảo vệ sức khỏe tổng quát, xử trí sớm các vết thương, tránh nhiễm trùng. Liên quan đến chăm sóc da và vết thương nhẹ, bạn có thể tìm hiểu thêm: bị mèo cào nhẹ có sao không.

Câu Hỏi Thường Gặp Về Hình Ảnh Ứ Dịch Vòi Trứng

• Hình ảnh ứ dịch vòi trứng trên siêu âm có chắc chắn không?

  • Siêu âm rất hữu ích nhưng đôi khi cần HSG hoặc nội soi ổ bụng để xác định kiểu tắc và mức độ dính. Bác sĩ sẽ cân nhắc phối hợp phương pháp.

• HSG có gây đau không?

  • Thường cảm giác căng tức hoặc hơi đau quặn ngắn khi bơm cản quang. Một số người có thể cần dùng thuốc giảm đau trước thủ thuật theo chỉ định của bác sĩ.

• Ứ dịch vòi trứng có tự hết không?

  • Hiếm khi tự hết nếu do tắc mạn tính. Điều trị tùy nguyên nhân, có thể cần can thiệp phẫu thuật hoặc chuẩn bị IVF sau khi xử trí ống dẫn trứng.

• Có thể mang thai tự nhiên khi có ứ dịch một bên?

  • Khả năng thụ thai vẫn có nếu bên còn lại thông tốt. Tuy nhiên, dịch ứ có thể ảnh hưởng môi trường nội mạc tử cung. Cần tư vấn chuyên khoa để lập kế hoạch tối ưu.

• Đau bụng dưới kéo dài, làm sao biết do phụ khoa hay tiêu hóa?

  • Vị trí đau, triệu chứng đi kèm và thăm khám giúp phân biệt. Đau vùng thượng vị, nôn ra máu, phân đen gợi bệnh lý tiêu hóa; đau vùng hạ vị, khí hư bất thường gợi phụ khoa. Đừng chần chờ đi khám khi có triệu chứng bất thường.

Kết Luận

Hình ảnh ứ dịch vòi trứng là “chìa khóa” chẩn đoán, giúp phân biệt đúng với các bệnh cảnh phụ khoa khác và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp, đặc biệt với người mong muốn có thai hoặc chuẩn bị IVF. Nếu bạn có đau vùng chậu mạn, khí hư bất thường, hiếm muộn, hoặc tiền sử viêm vùng chậu, hãy đi khám sớm để được tư vấn và làm các xét nghiệm hình ảnh cần thiết. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật thông tin y tế dựa trên khuyến cáo chuyên khoa để đồng hành cùng bạn bảo vệ sức khỏe sinh sản.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.