Dấu Hiệu Sau Khi Tiêm Vaccine Covid: Nhận Biết Bình Thường, Cảnh Báo Bất Thường Và Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ

Tiêm vaccine Covid-19 là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nặng, nhập viện và tử vong. Tuy nhiên, sau tiêm mỗi người có thể xuất hiện các phản ứng khác nhau. Bài viết được biên soạn bởi Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên, tổng hợp từ khuyến cáo của WHO, CDC và Bộ Y tế, nhằm giúp bạn nhận biết các Dấu Hiệu Sau Khi Tiêm Vaccine Covid, chăm sóc an toàn tại nhà và biết khi nào cần đi khám.

Trong bối cảnh bệnh đường hô hấp gia tăng theo mùa, việc phân biệt các triệu chứng sau tiêm với bệnh lý hô hấp thông thường (như viêm họng) cũng quan trọng. Bạn có thể tham khảo thêm: viêm họng có lây không.

Vaccine Covid-19 hoạt động thế nào và vì sao xuất hiện phản ứng?

Vaccine “dạy” hệ miễn dịch cách nhận diện virus SARS-CoV-2 mà không gây bệnh. Sau tiêm, cơ thể khởi động đáp ứng miễn dịch gồm: sản xuất kháng thể, huy động tế bào miễn dịch và phóng thích các chất trung gian (cytokine). Chính đáp ứng sinh lý này khiến nhiều người thấy sốt nhẹ, mệt, đau nhức – tương tự cảm giác “ốm vặt” 1–2 ngày.

Những phản ứng này được gọi là “tính sinh phản ứng” (reactogenicity) và thường tự hết. Mức độ phản ứng có thể khác nhau tùy loại vaccine (mRNA, vector virus, protein tái tổ hợp), độ tuổi, giới, tiền sử dị ứng và cơ địa. Phản ứng càng rõ không có nghĩa là miễn dịch “tốt hơn”; ngược lại, ít phản ứng không đồng nghĩa vaccine “không hiệu quả”.

Điều quan trọng là phân biệt phản ứng bình thường và dấu hiệu bất thường. Nhận biết đúng “dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid” giúp bạn yên tâm theo dõi và kịp thời tìm đến cơ sở y tế khi cần.

Dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid thường gặp và vô hại

Phần lớn người tiêm gặp các phản ứng nhẹ đến trung bình trong 1–3 ngày đầu. Đây là những dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid thường gặp, lành tính và tự khỏi:

• Tại chỗ tiêm: đau, sưng nhẹ, đỏ da, ấm nóng, tăng cảm giác đau khi chạm.
• Toàn thân: sốt nhẹ (<38,5–39°C), ớn lạnh, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ, đau khớp.
• Ít gặp hơn: buồn nôn, nôn, tiêu chảy nhẹ, cảm giác bứt rứt, nổi hạch nhỏ vùng nách bên tiêm.

Vì sao lại như vậy? Khi hệ miễn dịch hoạt động, mạch máu giãn nở và tế bào miễn dịch tập trung tại chỗ tiêm, gây sưng đỏ. Cytokine làm tăng nhiệt độ cơ thể (sốt) và tạo cảm giác mỏi, đau nhức. Những biểu hiện này thường xuất hiện trong 24–48 giờ đầu và giảm dần sau đó.

Nếu bạn thấy các dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid thuộc nhóm này, có thể nghỉ ngơi, uống đủ nước, chườm mát chỗ tiêm và theo dõi. Nhiều người thấy đỡ rõ sau một giấc ngủ ngon và bù đủ nước điện giải.

Dấu hiệu cần theo dõi sát trong 24–48 giờ đầu

Trong 1–2 ngày đầu, hãy chú ý một số biểu hiện có thể cần tư vấn y tế:

• Sốt cao kéo dài (thường >39°C) không đáp ứng với biện pháp chăm sóc cơ bản.
• Đau, sưng, đỏ lan rộng nhanh tại chỗ tiêm, đặc biệt nếu vùng đỏ vượt quá 10 cm hoặc nóng rát tăng dần.
• Mệt lả, choáng váng, nhịp tim nhanh không đỡ sau nghỉ ngơi.
• Phát ban toàn thân kèm ngứa nhiều, phù mặt, môi, lưỡi hoặc khàn tiếng.

Đây không đồng nghĩa biến chứng nặng, nhưng là “dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid” cần theo dõi sát. Nếu nghi ngờ phản ứng dị ứng, đừng chờ đợi – hãy đến cơ sở y tế gần nhất.

Dấu hiệu cảnh báo phản ứng dị ứng nặng (sốc phản vệ)

Phản vệ sau tiêm vaccine Covid-19 rất hiếm, thường xuất hiện trong vài phút đến một giờ đầu. Vì vậy, bạn được yêu cầu ở lại điểm tiêm theo dõi ít nhất 30 phút.

Cần đi cấp cứu ngay nếu có các dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid gợi ý phản vệ:

• Khó thở, thở rít, khò khè, tức ngực, cảm giác nghẹn họng.
• Phù môi, lưỡi, mặt; phát ban lan tỏa, mày đay, ngứa dữ dội.
• Chóng mặt, tụt huyết áp, ngất, mạch nhanh yếu; vã mồ hôi lạnh.
• Buồn nôn, nôn, đau quặn bụng tiêu chảy kèm theo triệu chứng hô hấp/tuần hoàn.

Xử trí phản vệ phải do nhân viên y tế thực hiện và càng sớm càng tốt. Đó là lý do việc theo dõi tại điểm tiêm rất quan trọng.

Dấu hiệu hiếm gặp: viêm cơ tim/viêm màng ngoài tim sau vaccine mRNA

Một số trường hợp hiếm viêm cơ tim (myocarditis) hoặc viêm màng ngoài tim (pericarditis) được ghi nhận sau vaccine mRNA (như Pfizer-BioNTech, Moderna), thường gặp ở nam trẻ tuổi hơn và hay xuất hiện trong vòng 7 ngày sau mũi 2. Đa số nhẹ và hồi phục tốt với điều trị.

Hãy đi khám ngay nếu trong tuần đầu sau tiêm bạn có các dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid gợi ý viêm cơ tim:

• Đau tức ngực, cảm giác đè nặng giữa ngực, tăng khi hít sâu hoặc nằm.
• Khó thở khi nghỉ hoặc khi gắng sức nhẹ, hồi hộp, tim đập nhanh/loạn nhịp.
• Mệt mỏi bất thường, ngất xỉu.

Bác sĩ có thể chỉ định điện tâm đồ, xét nghiệm men tim (troponin) và siêu âm tim để chẩn đoán và hướng dẫn điều trị phù hợp. Không tự dùng thuốc chống viêm hoặc thuốc tim mạch khi chưa có chỉ định.

Dấu hiệu hiếm gặp: hội chứng huyết khối kèm giảm tiểu cầu (TTS) sau vaccine vector virus

Hội chứng huyết khối kèm giảm tiểu cầu (TTS) liên quan rất hiếm với một số vaccine vector virus (ví dụ: AstraZeneca, Janssen/J&J). TTS thường khởi phát muộn hơn phản ứng thông thường, trong khoảng 4–30 ngày sau tiêm.

Cảnh giác nếu xuất hiện các dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid dưới đây sau ngày thứ 4:

• Nhức đầu dữ dội, kéo dài, không đáp ứng thuốc giảm đau; nhìn mờ, nhìn đôi; co giật.
• Đau bụng dữ dội, đau lưng không giảm; khó thở, đau ngực.
• Sưng, đau một chân, nóng đỏ (gợi ý huyết khối tĩnh mạch sâu).
• Xuất huyết bất thường: chấm xuất huyết dưới da, bầm tím tự nhiên không lý do; chảy máu mũi, lợi kéo dài; tiểu máu; đi ngoài phân đen; kinh nguyệt bất thường kéo dài.

Nếu có các biểu hiện này, cần đến bệnh viện sớm để được đánh giá (công thức máu, tiểu cầu, xét nghiệm đông máu, hình ảnh học) và xử trí theo phác đồ. Nhắc lại: biến cố này rất hiếm gặp, lợi ích tiêm chủng vẫn vượt trội so với nguy cơ.

Chuẩn bị tiêm vaccine Covid-19 AstraZeneca cho người dân tại điểm tiêm ở Hà Tĩnh, minh họa quy trình tiêm chủng an toàn

Chăm sóc an toàn tại nhà sau tiêm: Nên và không nên

Chăm sóc đúng giúp giảm khó chịu và phòng biến chứng:

• Nghỉ ngơi, uống đủ nước: Nhu cầu dịch tăng nhẹ khi sốt. Ưu tiên nước ấm, oresol theo hướng dẫn trên bao bì hoặc tư vấn của nhân viên y tế.
• Chườm mát tại chỗ tiêm 10–15 phút/lần, vài lần/ngày để giảm sưng đau. Tránh xoa bóp mạnh hoặc chườm nóng.
• Dinh dưỡng đầy đủ, dễ tiêu; tránh rượu bia 24–48 giờ sau tiêm vì có thể làm nặng cảm giác mệt.
• Hoạt động thể lực nhẹ nhàng; tránh tập nặng, leo núi, thi đấu trong 1–2 ngày nếu còn mệt hoặc đau cơ.
• Thuốc hạ sốt/giảm đau: Có thể cân nhắc dùng theo hướng dẫn của bác sĩ/khi cần. Không nên tự ý dùng thuốc trước tiêm để “phòng” phản ứng trừ khi được bác sĩ dặn.
• Theo dõi thân nhiệt, mạch, triệu chứng toàn thân 2–3 ngày đầu; ghi chú thời điểm bắt đầu và diễn tiến triệu chứng để báo lại khi cần.

Những khuyến nghị này phù hợp với bản chất của các “dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid” thường gặp và giúp bạn hồi phục nhanh hơn.

Khi nào cần đi khám ngay?

Đến cơ sở y tế gần nhất nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào dưới đây:

• Khó thở, thở rít; phù môi/lưỡi/mặt; phát ban lan tỏa, ngứa dữ dội; chóng mặt, ngất (nghi phản vệ).
• Sốt cao >39°C kéo dài trên 24 giờ hoặc kèm lơ mơ, co giật, không ăn uống được, khát nhiều, tiểu ít.
• Đau ngực, khó thở, hồi hộp bất thường (nghi viêm cơ tim/viêm màng ngoài tim).
• Đau đầu dữ dội kéo dài; nhìn mờ; yếu liệt; nói khó; đau bụng dữ dội; sưng đau một chân; xuất huyết bất thường (nghi TTS).
• Sưng đỏ chỗ tiêm lan nhanh, đau tăng nhiều, có mủ hoặc kèm sốt cao (nghi nhiễm khuẩn tại chỗ tiêm).

Mẹo nhớ: phản ứng nhẹ thường xuất hiện sớm (trong 1–2 ngày) và giảm dần; các triệu chứng nặng hiếm gặp có thể xuất hiện rất sớm (phản vệ) hoặc muộn hơn (ngày 4–30 với TTS). Khi phân vân, an toàn nhất là liên hệ cơ sở y tế để được tư vấn.

Đối tượng đặc biệt: trẻ em, phụ nữ mang thai/cho con bú, người cao tuổi và người có bệnh nền

• Trẻ em và thanh thiếu niên: Thường gặp đau chỗ tiêm, mệt, sốt nhẹ giống người lớn. Một số ít nam thanh thiếu niên có thể gặp viêm cơ tim nhẹ sau vaccine mRNA, đa phần hồi phục tốt. Bố mẹ cần theo dõi đau ngực, khó thở, mệt nhiều bất thường trong tuần đầu sau tiêm.
• Phụ nữ mang thai/cho con bú: Vaccine Covid-19 được nhiều tổ chức (WHO, CDC) khuyến cáo sử dụng trong thai kỳ vì lợi ích bảo vệ mẹ và thai. Dấu hiệu sau tiêm tương tự người không mang thai. Uống đủ nước, nghỉ ngơi; nếu sốt cao kéo dài hoặc đau bụng, ra máu bất thường, cần đi khám.
• Người cao tuổi: Có thể ít sốt hơn nhưng mệt, chán ăn nhiều hơn. Chú ý bù nước, theo dõi huyết áp, đường huyết (nếu có bệnh nền). Nếu lú lẫn, lơ mơ, hãy đưa đi khám sớm.
• Người có bệnh nền (tim mạch, đái tháo đường, rối loạn đông máu…): Tiếp tục dùng thuốc nền theo hướng dẫn bác sĩ. Theo dõi kỹ “dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid”, đặc biệt là đau ngực, khó thở, phù chân, xuất huyết bất thường và liên hệ bác sĩ điều trị khi cần.

Các câu hỏi thường gặp về dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid

• Tôi không sốt, không đau, vaccine có “không tác dụng”?
  Không. Đáp ứng miễn dịch xảy ra ngay cả khi bạn không có triệu chứng. Mức độ phản ứng không phản ánh hiệu quả bảo vệ của vaccine.

• Sốt bao lâu thì bình thường?
  Sốt nhẹ 1–2 ngày là thường gặp. Nếu sốt >39°C hoặc kéo dài quá 48 giờ, hãy liên hệ cơ sở y tế.

• Đau và đỏ chỗ tiêm kéo dài 4–5 ngày có đáng lo?
  Đau nhẹ, đỏ vừa phải có thể tồn tại vài ngày. Nhưng nếu vùng đỏ lan nhanh, rất đau, hoặc chảy dịch/mủ, cần đi khám.

• Khi nào nghi viêm cơ tim sau vaccine mRNA?
  Trong 7 ngày đầu, đặc biệt sau mũi 2, nếu đau ngực, khó thở, hồi hộp/đánh trống ngực – hãy đi khám để được kiểm tra tim.

• Khi nào nghi TTS (huyết khối giảm tiểu cầu) sau vaccine vector virus?
  Từ ngày 4 đến ngày 30: đau đầu dữ dội kéo dài, nhìn mờ; đau bụng dữ dội; sưng đau một chân; khó thở; bầm tím, chấm xuất huyết hoặc chảy máu bất thường.

Tối ưu an toàn tại điểm tiêm và sau tiêm

• Trước tiêm: Ăn uống đầy đủ, ngủ đủ giấc; mang theo giấy tờ cần thiết; thông báo tiền sử dị ứng, đang dùng thuốc, đang mang thai/cho con bú; không dùng rượu bia trước tiêm.
• Ngay sau tiêm: Ở lại theo dõi 30 phút; báo ngay khi khó chịu bất thường (ngứa nhiều, khó thở, choáng…).
• 3 tuần sau tiêm: Chủ động theo dõi sức khỏe, đặc biệt các dấu hiệu xuất huyết bất thường, đau đầu kéo dài, đau ngực hoặc khó thở. Ghi chú ngày tiêm để dễ đối chiếu mốc thời gian.

Các bước này giúp bạn quản lý tốt hơn những “dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid” và giảm thiểu rủi ro.

Kết luận

Phần lớn “dấu hiệu sau khi tiêm vaccine covid” là phản ứng lành tính và tự khỏi sau 1–3 ngày. Một số dấu hiệu hiếm nhưng nghiêm trọng như phản vệ (trong giờ đầu), viêm cơ tim (trong tuần đầu, chủ yếu sau mRNA) hoặc TTS (ngày 4–30, liên quan vaccine vector virus) cần được nhận diện sớm để xử trí kịp thời. Khi có triệu chứng bất thường hoặc kéo dài, hãy liên hệ bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật thông tin y tế dựa trên khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế và các tổ chức quốc tế để đồng hành cùng bạn trong hành trình chăm sóc sức khỏe.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.