Dấu Hiệu Bị Trúng Gió: Nhận Biết Sớm, Xử Trí An Toàn và Phòng Ngừa

Trúng gió là khái niệm quen thuộc trong dân gian, thường dùng để chỉ tình trạng mệt mỏi, ớn lạnh khi thời tiết thay đổi. Tuy nhiên, không ít trường hợp “trúng gió” thực chất là cảm lạnh, cúm, thậm chí là biến cố thần kinh nghiêm trọng. Bài viết được biên soạn bởi Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên nhằm giúp bạn nhận biết chính xác các Dấu Hiệu Bị Trúng Gió, xử trí an toàn và phòng ngừa hiệu quả cho gia đình. Nếu có đau bụng khu trú, đặc biệt là đau khu vực cụ thể như đau dưới rốn bên phải, đó có thể không phải “trúng gió” mà cần thăm khám chuyên khoa tiêu hóa.

Trúng gió là gì? Góc nhìn Đông – Tây y

Trong Đông y, “trúng gió” mô tả tình trạng cơ thể bị “phong hàn” xâm nhập: ớn lạnh, đau đầu, mỏi cơ, hắt hơi, sổ mũi… sau khi dầm mưa, đi gió, hoặc khi thời tiết chuyển lạnh. Cách gọi này hữu ích để nhắc nhở việc giữ ấm, nhưng không phải là chẩn đoán y học hiện đại.

Theo Tây y, phần lớn “trúng gió” là:

• Cảm lạnh hoặc cúm do virus, thường bùng phát khi thời tiết lạnh, độ ẩm thay đổi.
• Phản ứng của cơ thể với lạnh: co mạch ngoại vi, run để tạo nhiệt, dễ mệt mỏi, đau nhức cơ.
• Tụt huyết áp thoáng qua, thiếu nước, rối loạn điện giải khiến chóng mặt, choáng váng.

Vì vậy, quan trọng là nhận biết dấu hiệu bị trúng gió điển hình và phân biệt với triệu chứng báo động của các bệnh cần cấp cứu.

Dấu hiệu bị trúng gió thường gặp

Các dấu hiệu bị trúng gió thường khá giống cảm lạnh, xuất hiện vài giờ đến 1–2 ngày sau phơi lạnh:

• Ớn lạnh, run nhẹ, da lạnh, rùng mình dù nhiệt độ phòng không quá thấp.
• Đau đầu, nặng trán hoặc thái dương; chóng mặt, choáng váng khi đứng dậy đột ngột.
• Đau mỏi cơ khớp, nhất là vùng cổ, vai gáy, lưng; cảm giác người “rã rời”.
• Nghẹt mũi, sổ mũi, hắt hơi; có thể kèm đau rát họng nhẹ.
• Mệt mỏi, uể oải, giảm tập trung; đôi khi buồn nôn, chán ăn nhẹ.

Phần lớn trường hợp nhẹ sẽ thuyên giảm sau vài ngày nếu nghỉ ngơi, giữ ấm, bù nước, ăn uống đủ chất. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài hoặc tăng nặng, cần đi khám để loại trừ bệnh khác.

Người mệt mỏi, đau đầu, ớn lạnh – dấu hiệu bị trúng gió thường gặp

Dấu hiệu nguy hiểm cần phân biệt với “trúng gió”

Không ít người nhầm các triệu chứng nghiêm trọng là “trúng gió”, dẫn đến trì hoãn cấp cứu. Hãy đặc biệt lưu ý:

• Méo miệng, liệt mặt, không nhắm kín mắt một bên: có thể là liệt dây VII (Bell’s palsy) hoặc dấu hiệu sớm của đột quỵ.
• Yếu tay chân, nói khó, lẫn lộn, đau đầu dữ dội đột ngột: nghĩ tới đột quỵ hoặc xuất huyết não, cần gọi cấp cứu ngay.
• Sốt cao, cứng cổ, nôn ói, đau đầu nhiều: có thể là nhiễm trùng nặng như viêm màng não.
• Đau ngực, khó thở, vã mồ hôi lạnh, phần lớn không phải “trúng gió”, cần đánh giá tim phổi.

Ngoài ra, đau lưng quặn, đi tiểu buốt, tiểu máu có thể gợi ý bệnh thận – ví dụ, các dấu hiệu của sỏi thận. Những tình trạng này cần thăm khám, không tự quy về “trúng gió”.

Liệt mặt, méo miệng có thể là biến chứng nghiêm trọng chứ không chỉ trúng gió

Trúng gió dưới góc độ y học hiện đại: vì sao cơ thể phản ứng?

Khi tiếp xúc lạnh, cơ thể co mạch ngoại vi để giữ nhiệt cho các cơ quan quan trọng, khiến tay chân lạnh, có thể đau nhức. Run là phản xạ sinh nhiệt, nhưng cũng làm cơ mỏi. Nhiệt độ và độ ẩm thay đổi làm lớp bảo vệ đường hô hấp suy giảm, virus dễ xâm nhập gây sổ mũi, ho, đau họng.

Chóng mặt, choáng váng có thể do tụt huyết áp tư thế (đứng lên quá nhanh), thiếu nước, hoặc đường huyết thấp. Một số người có bệnh nền (tim mạch, hô hấp, thần kinh) phản ứng mạnh hơn với lạnh, dễ xuất hiện triệu chứng “giống trúng gió”, nhưng thực ra là đợt bùng phát bệnh.

Đau lưng hoặc hông dữ dội xuất hiện đột ngột, kèm tiểu buốt/tiểu máu, ít khi là “trúng gió”. Đây có thể là biểu hiện của bệnh tiết niệu, trong đó có các dấu hiệu của sỏi thận; cần thăm khám để được đánh giá đúng.

Xử trí an toàn tại nhà khi nghi trúng gió

Trong trường hợp nhẹ, có thể áp dụng những bước an toàn sau:

• Nghỉ ngơi trong không gian ấm, khô ráo; tránh gió lùa trực tiếp vào cổ, gáy.
• Uống đủ nước ấm, bổ sung súp/cháo ấm để bù dịch và năng lượng; hạn chế rượu bia.
• Giữ ấm cơ thể: đeo khăn, đội mũ, mang tất; tắm nước ấm, tránh tắm khuya.
• Xông hơi ấm nhẹ nhàng cho mũi – họng (nước ấm, không dùng tinh dầu quá nồng) nếu nghẹt mũi.
• Dùng thuốc hạ sốt – giảm đau không kê đơn theo hướng dẫn dược sĩ/bác sĩ khi sốt/đau nhiều; không tự ý dùng kháng sinh.
• Nếu nghi ngờ mất nước: bù điện giải từ dung dịch phù hợp theo tư vấn y tế.

Lưu ý: Không áp dụng biện pháp quá mạnh (xoa bóp thô bạo, chườm nóng quá lâu, xông quá nóng) vì có thể gây bỏng, tụt huyết áp hoặc làm nặng triệu chứng.

Có nên cạo gió, giác hơi? Những điều cần biết

Cạo gió, giác hơi là phương pháp dân gian phổ biến. Một số người cảm thấy đỡ mỏi sau khi thực hiện do tăng lưu thông máu tại chỗ và tạo cảm giác “ấm người”. Tuy nhiên, đây không phải là biện pháp điều trị y học cho cảm lạnh/cúm và có rủi ro:

• Gây bầm tím, tổn thương da, nhiễm trùng nếu vệ sinh dụng cụ kém.
• Che lấp dấu hiệu bệnh thật (đột quỵ, bệnh tim), làm chậm việc đi khám.
• Không phù hợp với người dùng thuốc chống đông, người cao tuổi, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người có bệnh da liễu.

Nếu bạn đang trong giai đoạn hồi phục sau phẫu thuật bụng hoặc có tình trạng như biến chứng sau mổ cắt đại tràng, tuyệt đối không cạo gió/giác hơi; hãy theo dõi và tuân thủ hướng dẫn bác sĩ.

Cạo gió và giác hơi – phương pháp dân gian cần thận trọng khi xử trí trúng gió

Ngoài ra, nhiều người nhầm phát ban đau rát thành “trúng gió”. Nếu có mảng mụn nước mọc theo dải, đau bỏng rát – đó có thể là zona. Khi ấy, bạn nên tìm hiểu thêm về bị zona thần kinh kiêng gì và đi khám sớm để được tư vấn phù hợp.

Khi nào cần gọi cấp cứu hoặc đi khám

Bạn cần liên hệ cấp cứu 115 hoặc đi khám ngay khi có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Méo miệng, liệt mặt, nói khó, yếu hoặc tê một bên người, đau đầu dữ dội đột ngột.
• Sốt cao liên tục > 39°C không đáp ứng, kèm cứng cổ, lơ mơ, nôn ói nhiều.
• Khó thở, đau ngực, vã mồ hôi lạnh; nhịp tim rất nhanh hoặc rất chậm bất thường.
• Choáng ngất, tiếp tục lơ mơ sau khi đưa vào nơi ấm; tay chân lạnh, tái nhợt.
• Triệu chứng không cải thiện sau 48–72 giờ chăm sóc, hoặc có bệnh nền nặng (tim mạch, phổi, thần kinh).

Với trẻ nhỏ, người cao tuổi, thai phụ, người bệnh mạn tính, hãy thận trọng hơn – đi khám sớm ngay khi có nghi ngờ.

Phòng ngừa trúng gió: thói quen và tiêm phòng

Phòng hơn chữa. Một số nguyên tắc giúp giảm nguy cơ xuất hiện các dấu hiệu bị trúng gió:

• Giữ ấm cổ, gáy, tai và bàn chân khi trời lạnh; tránh gió lùa trực tiếp từ điều hòa vào vùng cổ.
• Hạn chế ra ngoài lúc sớm tinh mơ, đêm muộn khi sương lạnh; sau tắm, lau khô và giữ ấm ngay.
• Duy trì lối sống lành mạnh: ngủ đủ, ăn cân bằng, vận động đều đặn giúp tăng sức đề kháng.
• Bù nước đều trong ngày, đặc biệt khi làm việc ngoài trời; tránh rượu bia làm thất nhiệt nhanh.
• Tiêm phòng cúm định kỳ theo khuyến cáo để giảm nguy cơ mắc cúm mùa.

Nếu bạn thường xuyên nổi mẩn ngứa, nóng bừng khó chịu, đó có thể là tình trạng da – gan, không liên quan “trúng gió”. Tìm hiểu thêm về nóng gan nổi mẩn ngứa và đi khám da liễu khi cần.

Giữ ấm đúng cách khi trời lạnh giúp phòng tránh trúng gió

Dinh dưỡng và nghỉ ngơi hỗ trợ hồi phục

Khi có triệu chứng nhẹ, chế độ ăn uống – nghỉ ngơi đúng cách giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn:

• Tăng cường thực phẩm ấm, dễ tiêu: cháo gà, súp rau củ, canh nóng; bổ sung trái cây giàu vitamin C (cam, quýt, bưởi).
• Uống nước ấm từng ngụm nhỏ, có thể thêm gừng tươi ở mức vừa phải nếu không có bệnh lý chống chỉ định; tránh đồ uống lạnh làm nặng cảm giác ớn lạnh.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: bố trí giấc ngủ chất lượng, giảm căng thẳng; hạn chế tập nặng khi còn đau mỏi.
• Không tự ý sử dụng “mẹo” truyền miệng chưa có cơ sở khoa học hoặc các sản phẩm quảng cáo quá mức công dụng.

Câu hỏi thường gặp về dấu hiệu bị trúng gió

• Dấu hiệu bị trúng gió khác gì cảm cúm?

  • Trúng gió thường nhấn mạnh cảm giác ớn lạnh, mỏi cơ sau phơi lạnh. Cúm do virus có thể kèm sốt cao, đau đầu nhiều, đau nhức toàn thân, ho, đau rát họng rõ rệt. Nếu sốt cao kéo dài, mệt lả, hãy đi khám.

• Méo miệng, không nhắm kín mắt có phải trúng gió?

  • Không nên chủ quan. Đây có thể là liệt dây VII (Bell’s palsy) hoặc dấu hiệu đột quỵ. Hãy đi khám sớm để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

• Cạo gió có “đánh bay” trúng gió không?

  • Cạo gió không điều trị được nguyên nhân (virus, phản ứng lạnh). Bạn có thể thấy đỡ mỏi tạm thời, nhưng phương pháp này tiềm ẩn rủi ro. Ưu tiên giữ ấm, bù nước, nghỉ ngơi; đi khám nếu có dấu hiệu cảnh báo.

• Trẻ nhỏ bị “trúng gió” có cần dùng thuốc không?

  • Chăm sóc cơ bản: giữ ấm, bù nước, ăn uống phù hợp, theo dõi nhiệt độ. Chỉ dùng thuốc hạ sốt khi được bác sĩ/dược sĩ hướng dẫn. Trẻ sốt cao, li bì, khó thở, nôn nhiều – cần đi khám ngay.

• Làm gì để không bị “trúng gió” khi trời lạnh?

  • Chuẩn bị trang phục giữ ấm, hạn chế dầm mưa/lạnh lâu, ăn uống – nghỉ ngơi hợp lý, tiêm phòng cúm theo khuyến cáo, kiểm soát bệnh mạn (tăng huyết áp, đái tháo đường, COPD…).

Kết luận

“Trúng gió” là cách gọi dân gian, nhưng đằng sau các dấu hiệu bị trúng gió có thể là cảm lạnh, cúm, phản ứng với lạnh, hoặc bệnh lý nghiêm trọng như đột quỵ, liệt dây VII. Hiểu đúng và xử trí an toàn sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe, tránh trì hoãn cấp cứu. Nếu có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo hoặc triệu chứng kéo dài, hãy liên hệ cơ sở y tế để được thăm khám. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật thông tin dựa trên khuyến cáo y khoa nhằm hỗ trợ bạn chăm sóc sức khỏe chủ động, an toàn.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.