Đau Hai Bên Hông: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Chẩn Đoán và Cách Xử Trí An Toàn

Đau hai bên hông là tình trạng thường gặp, có thể xuất hiện thoáng qua sau vận động hoặc kéo dài kèm theo nhiều triệu chứng khó chịu. Hiểu đúng về vị trí “hông”, phân biệt các nguyên nhân và biết cách xử trí an toàn sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe xương khớp và thận. Bài viết được biên soạn bởi Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên, tổng hợp từ các nguồn y khoa uy tín và kinh nghiệm lâm sàng thực tế.

Nếu bạn là nữ, đau vùng hông – khung chậu đôi khi liên quan đến sức khỏe phụ khoa. Tham khảo thêm bài viết “khám phụ khoa ở đâu tốt nhất tại hà nội” để chủ động chăm sóc sức khỏe sinh sản.

Đau hai bên hông là gì? Vị trí nào đang đau?

Trong ngôn ngữ thông thường, “hông” thường được dùng cho hai vùng:

• Khớp háng (hip joint): là khớp cầu nối giữa xương đùi (femur) và xương chậu (pelvis). Đau khớp háng thường cảm nhận ở vùng bẹn, mặt ngoài đùi hoặc ngay vùng mấu chuyển lớn (phía ngoài hông).
• Vùng hông – sườn (flank): là phần thành bụng bên, nằm giữa bờ dưới xương sườn và mào chậu. Đau “flank” thường liên quan đến cơ xương vùng lưng – hông hoặc cơ quan sau phúc mạc như thận.

Vì vậy, “đau Hai Bên Hông” có thể là đau khớp háng hai bên, đau flank hai bên, hoặc đau lan từ cột sống thắt lưng. Việc xác định đúng vị trí giúp định hướng nguyên nhân và cách xử trí phù hợp.

Minh họa cấu trúc khớp háng và vùng hông – flank, liên quan đến đau hai bên hông

Triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Đau hai bên hông có thể đi kèm một hoặc nhiều dấu hiệu sau, giúp gợi ý nhóm nguyên nhân:

• Cơ – xương – khớp: đau tăng khi vận động hoặc khi nằm nghiêng bên đau; cứng khớp buổi sáng; hạn chế tầm vận động khớp háng; đau mặt ngoài đùi khi leo cầu thang hoặc đứng lâu.
• Cột sống – thần kinh: đau lan xuống mông, đùi, bắp chân; tê bì; cảm giác điện giật khi cúi – xoay người; đau tăng khi ngồi lâu, ho – hắt hơi.
• Thận – tiết niệu: đau lưng – hông kèm tiểu buốt, tiểu máu, sốt – rét run, buồn nôn; đau từng cơn dữ dội (gợi ý sỏi).
• Phụ khoa: đau hông – khung chậu kèm rối loạn kinh nguyệt, đau khi giao hợp, ra dịch bất thường.
• Da – thần kinh: đau rát một mảng da, sau vài ngày xuất hiện mụn nước (gợi ý zona – herpes zoster).

Những triệu chứng này không nhằm chẩn đoán cụ thể, nhưng giúp bạn biết khi nào cần đi khám sớm để tránh biến chứng.

Nguyên nhân thường gặp gây đau hai bên hông

Đau hai bên hông có thể do nhiều yếu tố. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân phổ biến:

1) Cơ – xương – khớp vùng hông

• Căng cơ/viêm gân: gặp sau mang vác nặng, tập luyện quá sức hoặc sai kỹ thuật. Đau tăng khi vận động, giảm khi nghỉ, sờ đau tại điểm bám gân.
• Viêm bao hoạt dịch mấu chuyển (greater trochanteric pain syndrome): đau mặt ngoài hông, nặng hơn khi nằm nghiêng bên đau, leo cầu thang hoặc đi bộ đường dài.
• Viêm khớp háng/thoái hóa khớp háng: tuổi trung niên trở lên hoặc người có tiền sử chấn thương khớp; đau vùng bẹn, cứng khớp buổi sáng.
• Rối loạn khớp cùng – chậu (sacroiliac joint dysfunction): đau mông – hông, đôi khi lan xuống đùi; đau khi đứng lâu, xoay người.

2) Cột sống thắt lưng – thần kinh tọa

Thoát vị đĩa đệm thắt lưng, hẹp ống sống hoặc viêm khớp liên mấu có thể chèn ép rễ thần kinh, gây đau lan hai bên hông – mông – đùi, kèm tê bì, yếu cơ. Đau thường tăng khi ngồi lâu, cúi người, hoặc mang vác.

Thoái hóa cột sống thắt lưng là nguyên nhân phổ biến của đau hai bên hông ở người trung niên

3) Thận – tiết niệu

• Sỏi thận/sỏi niệu quản: đau quặn vùng hông – lưng, có thể lan xuống bụng dưới – bẹn, kèm tiểu máu, buồn nôn.
• Nhiễm trùng thận (viêm thận – bể thận): đau hông, sốt, rét run, tiểu buốt, nước tiểu đục.
• Ứ nước thận (thận ứ nước): đau hông âm ỉ, khó chịu kéo dài, phát hiện qua siêu âm.

4) Phụ khoa – nam khoa

• Ở nữ: u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung, viêm phần phụ có thể gây đau hông – khung chậu hai bên.
• Ở nam: viêm tuyến tiền liệt hoặc rối loạn sàn chậu đôi khi gây cảm giác đau hông – vùng chậu.

Với phụ nữ mang thai, thay đổi nội tiết và giãn dây chằng khung chậu có thể gây đau hai bên hông. Tham khảo “cách giữ thai trong 3 tháng đầu” để biết các lưu ý an toàn trong giai đoạn đầu thai kỳ.

5) Tiêu hóa và da – thần kinh

• Rối loạn đường tiêu hóa (viêm đại tràng, khí tích): đôi khi gây đau cạnh hông, đặc biệt khi đầy hơi.
• Zona (herpes zoster): đau rát, sau đó xuất hiện mụn nước theo dải thần kinh ở vùng hông – lưng.

6) Chấn thương, tư thế và thói quen sinh hoạt

• Ngã, va đập vào vùng hông có thể gây tổn thương phần mềm hoặc xương (nứt/đứt rạn), làm đau hai bên hông.
• Tư thế làm việc sai (ngồi xiêu vẹo, cong lưng, xoay người kéo dài) tạo áp lực lên khớp háng và cột sống thắt lưng.

Ngồi làm việc lâu ở tư thế không thẳng có thể làm tăng đau hai bên hông do quá tải cơ – khớp vùng lưng – hông

Sau chấn thương, theo dõi kỹ các dấu hiệu hồi phục. Nếu bạn quan tâm đến tiến trình lành thương, có thể đọc thêm về “dấu hiệu vết thương đang lành” để chủ động chăm sóc và phòng ngừa biến chứng.

Ngoài ra, một số bệnh lý toàn thân (ví dụ suy tuyến giáp) có thể gây mệt mỏi, đau cơ lan tỏa, làm cảm giác đau hông dai dẳng hơn. Xem thêm “suy tuyến giáp có nguy hiểm không” để hiểu rõ ảnh hưởng của nội tiết lên cơ – xương – khớp.

Chẩn đoán: Bác sĩ đánh giá như thế nào?

Để đánh giá đau hai bên hông, bác sĩ thường:

• Khai thác bệnh sử: thời điểm khởi phát, tính chất đau (đau nhói, âm ỉ, theo cơn), yếu tố làm tăng/giảm đau, tiền sử chấn thương, bệnh thận – tiết niệu, phụ khoa; nghề nghiệp, thói quen vận động.
• Khám lâm sàng: kiểm tra tầm vận động khớp háng; nghiệm pháp FADIR/FABER (thường dùng để đánh giá khớp háng và khớp cùng – chậu); khám cột sống thắt lưng; sờ dọc niệu quản; đánh giá sức cơ và cảm giác.
• Xét nghiệm và hình ảnh học (khi cần):
  • X-quang khớp háng/cột sống (đánh giá thoái hóa, chấn thương).
  • Siêu âm phần mềm (bao hoạt dịch, gân), siêu âm thận (phát hiện sỏi, ứ nước).
  • Chụp CT hoặc MRI (đánh giá chi tiết cấu trúc xương – khớp – đĩa đệm).
  • Xét nghiệm nước tiểu (tiểu máu, nhiễm trùng), xét nghiệm máu (viêm, chức năng thận).

Việc lựa chọn xét nghiệm phụ thuộc vào triệu chứng cụ thể và định hướng lâm sàng, không áp dụng chung cho tất cả mọi người.

Xử trí an toàn tại nhà khi đau hai bên hông

Nếu đau nhẹ – trung bình, không có dấu hiệu cảnh báo, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau trong vài ngày:

• Nghỉ ngơi tương đối, tránh động tác gây đau; điều chỉnh hoạt động hằng ngày (đứng dậy – đi lại mỗi 30–60 phút nếu ngồi nhiều).
• Áp dụng nhiệt lạnh hoặc nóng:
  • Chườm lạnh (túi đá bọc khăn) trong 10–15 phút để giảm viêm – sưng sau vận động/chấn thương.
  • Chườm ấm (túi nước ấm) 10–15 phút giúp thư giãn cơ, tăng lưu thông máu, hữu ích với đau cơ – khớp mạn.
• Bài tập nhẹ: kéo giãn cơ mông, cơ gấp hông, cơ hình lê (piriformis), tăng cường cơ lõi (core). Khởi động 5–10 phút trước tập, không cố vượt ngưỡng đau.
• Thiết lập ergonomic: ghế tựa lưng, màn hình ngang tầm mắt, chân đặt vững; đổi tư thế thường xuyên.
• Duy trì cân nặng hợp lý, giày dép vững; uống đủ nước (đặc biệt khi nghi ngờ sỏi thận).

Nếu cần dùng thuốc giảm đau, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ, tránh tự ý dùng kéo dài để hạn chế tác dụng phụ.

Ví dụ các bài tập giãn cơ hông an toàn

• Cầu cơ (bridge): nằm ngửa, gập gối, chân đặt trên sàn ngang hông. Siết cơ mông – cơ bụng, nâng hông khỏi sàn, giữ 3–5 giây rồi hạ xuống. Thực hiện 8–12 lần, 1–2 hiệp/ngày.
• Kéo giãn cơ gấp hông: quỳ một gối, chân còn lại đặt trước 90 độ; đẩy hông về trước nhẹ nhàng đến khi cảm thấy căng vùng trước hông của chân quỳ; giữ 20–30 giây, đổi bên.
• Giãn cơ hình lê: nằm ngửa, bắt chéo cổ chân phải lên đầu gối trái, kéo đùi trái về phía ngực đến lúc cảm thấy căng ở mông phải; giữ 20–30 giây, đổi bên.

Tham vấn chuyên gia vật lý trị liệu để cá nhân hóa bài tập theo tình trạng của bạn, đặc biệt khi đau tái diễn.

Bài tập giãn cơ hông – mông giúp giảm đau hai bên hông và cải thiện linh hoạt khớp háng

Phòng ngừa đau hai bên hông

• Tập luyện đúng cách: tăng dần khối lượng, tránh quá sức; khởi động kỹ, giãn cơ sau tập.
• Ergonomic khi làm việc: giữ cột sống trung tính, thay đổi tư thế, đặt màn hình – bàn phím đúng chiều cao; hạn chế mang vác nặng một bên.
• Tăng cường cơ lõi và cơ mông: plank, side plank, glute bridge, clamshell.
• Duy trì cân nặng, chế độ ăn cân bằng; uống đủ nước để giảm nguy cơ sỏi thận.
• Giày dép ổn định, tránh giày cao gót lâu; ngủ trên nệm hỗ trợ tốt cột sống.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám sớm khi có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Đau hai bên hông dữ dội, xuất hiện đột ngột hoặc sau chấn thương.
• Đau kèm sốt, tiểu buốt/tiểu máu, buồn nôn – nôn (gợi ý nguyên nhân thận – tiết niệu).
• Tê bì, yếu chân, khó kiểm soát tiểu tiện/đại tiện, đau tăng nhanh (gợi ý chèn ép thần kinh).
• Sưng – đỏ – nóng tại khớp háng, hạn chế vận động đáng kể.
• Đau không cải thiện sau 1–2 tuần tự chăm sóc, hoặc tái diễn nhiều lần.

Phụ nữ mang thai, người cao tuổi, hoặc đang có bệnh nền nên thăm khám sớm để được hướng dẫn phù hợp.

Biến chứng nếu không xử trí kịp thời

• Đau mạn tính, giảm chất lượng cuộc sống, rối loạn giấc ngủ.
• Giảm tầm vận động khớp háng, yếu cơ mông – lõi, lệch tư thế bù trừ.
• Tiến triển thoái hóa khớp, viêm bao hoạt dịch kéo dài.
• Chèn ép thần kinh gây yếu cơ, rối loạn cảm giác.
• Biến chứng thận (nhiễm trùng, ứ nước) nếu nguyên nhân thuộc hệ tiết niệu.

Xử trí sớm – đúng cách giúp phòng ngừa chuỗi biến chứng này.

Câu hỏi thường gặp về đau hai bên hông

• Đau hai bên hông khi ngủ, nằm nghiêng là do đâu?

  • Thường liên quan viêm bao hoạt dịch mấu chuyển, căng cơ hoặc nệm – tư thế ngủ không hỗ trợ tốt. Thử thay đổi tư thế, dùng gối kẹp giữa hai gối để giữ cột sống – khung chậu thẳng. Nếu đau kéo dài, hãy đi khám.

• Chườm nóng hay chườm lạnh tốt hơn?

  • Sau chấn thương hoặc hoạt động quá sức mới xảy ra, chườm lạnh 10–15 phút giúp giảm viêm – sưng. Với đau cơ – khớp mạn, cứng cơ buổi sáng, chườm ấm thường dễ chịu hơn. Tránh chườm trực tiếp lên da; theo dõi phản ứng và ngưng nếu tăng đau.

• Đi bộ có tốt khi đang đau hai bên hông?

  • Đi bộ nhẹ nhàng, đúng kỹ thuật thường tốt cho khớp háng – cột sống. Nếu đau tăng khi đi bộ, hãy giảm thời lượng, thay bề mặt phẳng – giày phù hợp, kết hợp bài tập tăng cường cơ lõi. Đau nặng hoặc kèm tê yếu cần khám bác sĩ.

• Đau hai bên hông ở phụ nữ có thai có nguy hiểm?

  • Đa số là sinh lý do giãn dây chằng, thay đổi tư thế. Tuy nhiên, nếu kèm sốt, tiểu buốt/tiểu máu, đau dữ dội hoặc hạn chế vận động rõ rệt, cần thăm khám để loại trừ nguyên nhân khác.

Kết luận

Đau hai bên hông có thể xuất phát từ khớp háng, cột sống thắt lưng, cơ – gân vùng mông hoặc hệ tiết niệu như thận. Nhận biết vị trí đau, các triệu chứng đi kèm và áp dụng biện pháp an toàn tại nhà giúp bạn giảm khó chịu, đồng thời biết khi nào cần đi khám để phòng biến chứng. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật thông tin y khoa dựa trên khuyến cáo mới nhất để đồng hành cùng bạn trong chăm sóc sức khỏe xương khớp – thận.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.