Đau Dưới Rốn Bên Phải: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Chẩn Đoán và Cách Xử Trí An Toàn

Đau dưới rốn bên phải là cảm giác khó chịu xảy ra ở vùng bụng dưới, lệch về phía phải so với rốn. Đây có thể là triệu chứng của nhiều tình trạng y khoa — từ rối loạn tiêu hóa đơn giản đến bệnh lý cần can thiệp khẩn cấp như viêm ruột thừa. Bài viết được biên soạn bởi BRAND_CUA_BAN, tổng hợp các kiến thức y khoa uy tín nhằm giúp bạn nhận biết dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí an toàn. Nếu bạn là nữ và đau xuất hiện quanh thời kỳ kinh nguyệt hoặc rong kinh, chế độ ăn uống hợp lý cũng rất quan trọng; bạn có thể tham khảo bài viết bị rong kinh uống gì (liên quan đến dinh dưỡng và sức khỏe kinh nguyệt) để hỗ trợ chăm sóc cơ thể tốt hơn: https://benhvienphucyen.vn/bi-rong-kinh-uong-gi/.

Đau dưới rốn bên phải là gì? Vì sao cần chú ý

Vùng dưới rốn bên phải tương ứng với một phần ruột non, manh tràng (đoạn đầu ruột già), ruột thừa; ở nữ, còn liên quan đến buồng trứng và ống dẫn trứng bên phải. Vì tập trung nhiều cơ quan quan trọng, đau tại khu vực này có dải nguyên nhân rất rộng. Có tình trạng tự hết sau vài giờ, nhưng cũng có nguyên nhân cần cấp cứu sớm để tránh biến chứng (ví dụ, viêm ruột thừa có thể vỡ gây viêm phúc mạc).

Tại sao không nên chủ quan? Bởi đau Dưới Rốn Bên Phải có thể đi kèm sốt, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, rối loạn tiểu tiện hoặc ra khí hư bất thường — những dấu hiệu gợi ý nhiễm trùng hoặc bệnh lý cấp. Nhận biết sớm và đi khám đúng lúc sẽ giúp bạn được chẩn đoán chính xác và điều trị an toàn.

Giải phẫu vùng dưới rốn bên phải

• Tiêu hóa: Manh tràng, ruột thừa và một phần hồi tràng (ruột non đoạn cuối) nằm ở phía dưới rốn bên phải. Viêm, nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn các cấu trúc này có thể gây đau khu trú.
• Phụ khoa (nữ): Buồng trứng phải, ống dẫn trứng phải và dây chằng rộng. Tình trạng u nang, xoắn buồng trứng, viêm vùng chậu, hoặc thai ngoài tử cung có thể biểu hiện đau vùng này.
• Tiết niệu: Niệu quản phải đi qua vùng bụng — sỏi di chuyển (đặc biệt sỏi niệu quản đoạn dưới), nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây đau lan xuống hạ vị bên phải, kèm tiểu buốt, tiểu rắt.
• Cơ – xương – thần kinh: Căng cơ thành bụng, thoát vị bẹn phải, đau thần kinh do chèn ép cũng có thể gây đau khu trú, thường tăng khi ho, gắng sức hoặc thay đổi tư thế.

Hiểu cơ quan nằm ở vị trí đau giúp định hướng nguyên nhân và tránh nhầm lẫn với đau vùng khác ở bụng.

Nguyên nhân tiêu hóa thường gặp gây đau dưới rốn bên phải

• Viêm ruột thừa: Nguyên nhân cấp cứu điển hình. Đau thường khởi phát quanh rốn rồi khu trú dần xuống dưới rốn bên phải, kèm sốt, buồn nôn/nôn, chán ăn. Ấn đau tăng, có thể đau bật lại (rebound). Nếu chậm trễ, nguy cơ vỡ ruột thừa gây viêm phúc mạc.
• Viêm manh tràng/viêm hồi – manh tràng (ví dụ ở bệnh Crohn): Gây đau mạn tính hoặc tái phát vùng hố chậu phải, kèm tiêu chảy, sụt cân, thiếu máu.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Đau quặn, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ, tăng khi stress. Đây là rối loạn chức năng, không gây tổn thương cấu trúc nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống.

Minh họa hội chứng ruột kích thích có thể gây đau dưới rốn bên phải, đầy hơi và thay đổi thói quen đi tiêu

• Viêm túi thừa đại tràng (hiếm gặp ở manh tràng nhưng có thể xảy ra): Đau khu trú, có thể sốt nhẹ, rối loạn thói quen đi ngoài.
• Nhiễm trùng đường tiêu hóa: Tiêu chảy cấp do virus/vi khuẩn, đau quặn hạ vị phải, mất nước, mệt mỏi.
• Tắc ruột hoặc lồng ruột (thường ở trẻ em): Đau quặn cơn, nôn, bí trung đại tiện, bụng chướng — cần đi cấp cứu.

Yếu tố tâm lý – thần kinh có thể làm IBS nặng thêm. Một số người cùng lúc gặp các rối loạn thần kinh – vận động khác, trong đó có tic; nếu bạn quan tâm đến tính chất và mức độ nguy hiểm của tình trạng này, có thể tham khảo bài viết bệnh tic có nguy hiểm không: https://benhvienphucyen.vn/benh-tic-co-nguy-hiem-khong/.

Nguyên nhân phụ khoa ở phụ nữ

• U nang buồng trứng phải: Đa số không triệu chứng; khi lớn, xoắn hoặc vỡ có thể gây đau dữ dội dưới rốn bên phải, buồn nôn, choáng. Cần khám phụ khoa và siêu âm.
• Viêm vùng chậu (PID): Nhiễm khuẩn cơ quan sinh dục trên, thường do các vi khuẩn lây truyền qua đường tình dục. Gây đau hạ vị (có thể lệch phải), sốt, ra khí hư bất thường, đau khi quan hệ. Chẩn đoán và điều trị sớm giúp giảm nguy cơ vô sinh sau này.
• Đau rụng trứng (mittelschmerz): Đau thoáng qua cùng bên buồng trứng rụng trứng, thường tự hết.
• Thai ngoài tử cung: Thường ở ống dẫn trứng — đau một bên (có thể bên phải), ra máu âm đạo bất thường, chóng mặt. Là tình trạng nguy hiểm cần can thiệp sớm.
• Lạc nội mạc tử cung: Mô nội mạc nằm ngoài tử cung (ví dụ ở buồng trứng, bờ ruột), gây đau vùng chậu mạn tính, đặc biệt quanh kỳ kinh.

Rối loạn nội tiết có thể làm thay đổi nhu động ruột và gây tiêu chảy, sụt cân, tim đập nhanh — đôi khi khiến người bệnh nhầm với bệnh tiêu hóa. Nếu nghi ngờ bất thường tuyến giáp, bạn có thể xem thêm thông tin bệnh cường giáp ở phụ nữ: https://benhvienphucyen.vn/benh-cuong-giap-o-phu-nu/.

Nguyên nhân tiết niệu và cơ – xương – khớp

• Sỏi niệu quản phải: Đau quặn từng cơn, lan ra hông lưng phải và xuống hạ vị, kèm tiểu buốt, tiểu dắt, có thể tiểu máu. Đau thường dữ dội, làm người bệnh bồn chồn, không ngồi yên.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Tiểu buốt, tiểu gắt, cảm giác nặng tức hạ vị, đôi khi sốt nhẹ; phụ nữ mắc nhiều hơn nam giới.
• Thoát vị bẹn phải: Khối phồng vùng bẹn tăng khi đứng lâu, ho hoặc gắng sức, gây đau âm ỉ dưới rốn bên phải; cần đánh giá nguy cơ nghẹt hoặc tắc ruột.
• Căng cơ thành bụng: Sau vận động gắng sức hoặc chấn thương nhỏ. Đau tăng khi gồng cơ, sờ ấn có điểm đau rõ.

Nhìn chung, các nguyên nhân này đa dạng về mức độ nặng. Đánh giá toàn diện bởi bác sĩ giúp định hướng đúng và xử trí an toàn.

Triệu chứng đi kèm giúp định hướng

• Sốt, rét run: Gợi ý nhiễm trùng (viêm ruột thừa, viêm vùng chậu, viêm đường tiết niệu).
• Buồn nôn/nôn, chán ăn: Thường gặp trong viêm ruột thừa, tắc ruột; nếu nôn kéo dài cần lưu ý mất nước, rối loạn điện giải.
• Rối loạn đi ngoài: Tiêu chảy gợi viêm ruột hoặc nhiễm trùng; táo bón có thể kèm đau kiểu IBS hoặc tắc ruột.
• Rối loạn tiểu tiện: Tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu máu gợi ý sỏi hoặc viêm đường tiết niệu.
• Ở nữ: Ra khí hư bất thường, đau khi quan hệ, rối loạn kinh nguyệt gợi bệnh lý phụ khoa. Trong thai kỳ, mọi cơn đau bất thường cần được thăm khám sớm.

Đối với trẻ nhỏ, đau bụng có thể khó mô tả; cha mẹ thường quan tâm nhiều vấn đề sức khỏe đi kèm của trẻ — ví dụ chàm sữa. Nếu cần tổng quan cơ bản, có thể xem chàm sữa là gì để hiểu hơn về đặc điểm và chăm sóc da trẻ: https://benhvienphucyen.vn/cham-sua-la-gi/.

Khi nào cần đi khám bác sĩ hoặc cấp cứu?

• Đau dữ dội dưới rốn bên phải, không thuyên giảm sau 6–12 giờ hoặc ngày càng tăng.
• Sốt cao, nôn liên tục, không ăn uống được, mệt lả.
• Đau kèm cứng bụng, đau bật lại khi ấn — gợi ý kích thích phúc mạc.
• Ra máu âm đạo bất thường, đau một bên dữ dội (nghi thai ngoài tử cung).
• Tiểu buốt, tiểu máu, bí tiểu; hoặc tiểu rất ít kèm mệt mỏi.
• Vàng da, vàng mắt, phù chân hoặc đau lan rộng đi kèm sụt cân không rõ nguyên nhân.

Phụ nữ đau vùng chậu bên phải cần chú ý các dấu hiệu như sốt, khí hư bất thường, đau khi quan hệ để đi khám sớm

Đặc biệt, nếu có dấu hiệu sốc (da lạnh, mạch nhanh, tụt huyết áp, lơ mơ), cần gọi cấp cứu ngay.

Bác sĩ chẩn đoán như thế nào?

• Khai thác triệu chứng và khám lâm sàng: Vị trí, tính chất đau (âm ỉ/quặn/dữ dội), yếu tố làm tăng/giảm đau, tiền sử kinh nguyệt, quan hệ tình dục, tiết niệu, tiêu hóa, bệnh nền.
• Xét nghiệm máu: Công thức máu (bạch cầu), CRP, điện giải, chức năng thận, xét nghiệm thai ở phụ nữ độ tuổi sinh sản.
• Xét nghiệm nước tiểu: Tế bào, vi khuẩn, hồng cầu — hữu ích trong sỏi hoặc nhiễm trùng tiết niệu.
• Hình ảnh học: Siêu âm ổ bụng và phần phụ (nữ) giúp đánh giá ruột thừa, buồng trứng, ứ dịch; chụp CT bụng hữu ích khi nghi viêm ruột thừa hoặc bệnh lý tiêu hóa phức tạp; MRI cân nhắc trong một số trường hợp đặc biệt.
• Xét nghiệm phân (khi cần): Tìm máu ẩn, ký sinh trùng, vi khuẩn.
• Nội soi tiêu hóa: Đánh giá niêm mạc đại tràng/hồi tràng khi nghi IBD (bệnh viêm ruột mạn tính).

Quy trình chẩn đoán phụ thuộc vào biểu hiện cụ thể của từng người và được cân nhắc để đảm bảo an toàn, hiệu quả.

Nguyên tắc điều trị và chăm sóc ban đầu an toàn

Điều trị phụ thuộc nguyên nhân:

• Viêm ruột thừa: Can thiệp ngoại khoa là phương pháp điều trị chuẩn để tránh biến chứng vỡ. Chậm trễ có thể nguy hiểm.
• Bệnh lý phụ khoa (PID, u nang buồng trứng, thai ngoài tử cung): Cần đánh giá chuyên khoa; có thể điều trị bằng thuốc kháng sinh, theo dõi sát hoặc phẫu thuật tùy trường hợp.
• Sỏi niệu quản, nhiễm trùng tiết niệu: Tùy kích thước sỏi và mức độ tắc; nhiễm trùng cần dùng kháng sinh theo chỉ định, uống đủ nước (trong giới hạn bác sĩ khuyến nghị).
• IBS, viêm ruột: Kết hợp chế độ ăn phù hợp, quản lý stress, điều trị y học theo chuyên khoa.

Chăm sóc ban đầu an toàn:

• Nghỉ ngơi, theo dõi cơn đau; ăn nhẹ, dễ tiêu nếu không buồn nôn. Tránh đồ nhiều dầu mỡ, rượu bia.
• Uống nước đủ, từng ngụm nhỏ khi có buồn nôn. Không tự ý dùng thuốc giảm đau chống viêm hoặc kháng sinh khi chưa có chỉ định.
• Nếu đau tăng, sốt, nôn nhiều hoặc nghi ngờ thai — đi khám ngay.

Phòng ngừa tái phát và lối sống

• Dinh dưỡng lành mạnh: Tăng chất xơ (trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt), hạn chế thực phẩm quá cay, nhiều dầu mỡ; chú ý an toàn thực phẩm để giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa.
• Uống đủ nước, vận động đều đặn: Hỗ trợ nhu động ruột, giảm táo bón và căng thẳng.
• Vệ sinh cá nhân và quan hệ tình dục an toàn: Giảm nguy cơ viêm vùng chậu, nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Khám phụ khoa định kỳ (nữ), tầm soát các bệnh lý tiêu hóa khi có triệu chứng kéo dài.
• Tiêm phòng đầy đủ: Một số bệnh do virus có thể gây biến chứng vùng chậu hiếm gặp (ví dụ oophoritis do quai bị). Tìm hiểu thêm quai bị có bị lây không để chủ động phòng bệnh: https://benhvienphucyen.vn/quai-bi-co-bi-lay-khong/.

Phân biệt với đau vùng khác

• Đau dưới rốn bên trái: Thường liên quan đại tràng sigma, sỏi niệu quản trái, bệnh phụ khoa bên trái. Triệu chứng kèm theo tương tự nhưng khác bên.
• Đau quanh rốn: Có thể do viêm ruột non, tắc ruột, khởi phát viêm ruột thừa (trước khi khu trú xuống bên phải).
• Đau hố chậu hai bên: Gợi ý viêm vùng chậu, viêm bàng quang, hội chứng ruột kích thích.

Việc mô tả chính xác vị trí và tính chất cơn đau giúp bác sĩ nhanh chóng định hướng chẩn đoán.

Câu hỏi thường gặp

• Đau dưới rốn bên phải kéo dài nhiều ngày có nguy hiểm không? Nếu đau âm ỉ, không sốt, không buồn nôn, bạn vẫn nên đi khám để loại trừ bệnh mạn tính (IBD, lạc nội mạc tử cung, sỏi nhỏ…). Đau tăng hoặc kèm dấu hiệu cảnh báo thì cần khám sớm.
• Đau dưới rốn bên phải ở trẻ em cần lưu ý gì? Trẻ có thể bị lồng ruột, viêm ruột thừa, viêm dạ dày – ruột… Hãy theo dõi dấu hiệu bất thường như nôn, phân lẫn máu, quấy khóc từng cơn, bụng chướng. Bất cứ dấu hiệu nghi ngờ nào cũng nên đưa trẻ đi khám.
• IBS có gây tổn thương ruột không? Không. IBS là rối loạn chức năng, không gây tổn thương cấu trúc ruột, nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và có thể đi kèm lo âu, stress.
• Rối loạn nội tiết có gây đau bụng không? Một số rối loạn (như cường giáp) làm tăng nhu động ruột gây tiêu chảy, đau quặn; cần khám chuyên khoa nội tiết để xác định.

Hình ảnh minh họa và thăm khám

Người bệnh có đau dưới rốn bên phải nên được thăm khám sớm để xác định nguyên nhân và điều trị an toàn

Kết luận

Đau dưới rốn bên phải không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng có thể là dấu hiệu của bệnh lý cần can thiệp sớm — đặc biệt là viêm ruột thừa, thai ngoài tử cung, sỏi niệu quản hoặc viêm vùng chậu. Nhận biết các dấu hiệu đi kèm (sốt, buồn nôn, rối loạn tiểu tiện, khí hư bất thường) và đi khám kịp thời là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe. BRAND_CUA_BAN khuyến khích người đọc chủ động theo dõi cơ thể, duy trì lối sống lành mạnh và tham khảo bác sĩ khi có triệu chứng bất thường kéo dài.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.