Các Xét Nghiệm Khi Mang Thai: Lịch Thực Hiện, Mục Đích và Những Điều Mẹ Bầu Cần Biết

Mang thai là hành trình đặc biệt đòi hỏi theo dõi sát sao sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Các Xét Nghiệm Khi Mang Thai giúp sàng lọc sớm bất thường, phòng ngừa biến chứng và đưa ra quyết định chăm sóc an toàn. Bài viết được biên soạn bởi BRAND_CUA_BAN dựa trên khuyến cáo cập nhật của các tổ chức y tế uy tín, nhằm giúp mẹ bầu hiểu rõ từng xét nghiệm, thời điểm thực hiện và ý nghĩa kết quả.

Nếu bạn sống tại Hà Nội và cần dịch vụ lấy mẫu thuận tiện, có thể tham khảo xét nghiệm tại nhà hà nội để được hỗ trợ kiểm tra một số chỉ số cơ bản trong thai kỳ.

Vì sao cần thực hiện các xét nghiệm khi mang thai?

Các xét nghiệm khi mang thai là chuỗi kiểm tra từ lúc mới biết có thai đến trước sinh, bao gồm siêu âm, xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu, sàng lọc di truyền và các kiểm tra chuyên sâu khác. Mỗi xét nghiệm có mục tiêu riêng: xác định tuổi thai, tầm soát dị tật bẩm sinh, phát hiện bệnh truyền nhiễm, theo dõi nguy cơ tiền sản giật, đái tháo đường thai kỳ và tình trạng thiếu máu. Khi được thực hiện đúng thời điểm, kết quả giúp bác sĩ đưa ra kế hoạch theo dõi phù hợp, can thiệp sớm nếu cần.

Quy trình sàng lọc trong thai kỳ được khuyến cáo bởi nhiều hệ thống y tế (ví dụ CDC, ACOG, NHS), với những điểm chung như: siêu âm xác định tuổi thai, sàng lọc tam cá nguyệt thứ nhất, siêu âm hình thái giữa thai kỳ, xét nghiệm glucose ở tuần 24–28, xét nghiệm GBS ở tuần 36–37. Tùy đặc điểm sức khỏe, tiền sử cá nhân và yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm bổ sung.

Các xét nghiệm khi mang thai có vai trò theo dõi mẹ và thai nhi

Lần khám thai đầu tiên: xác định tuổi thai và xét nghiệm khởi đầu

Ngay khi thử thai dương tính hoặc trễ kinh bất thường, mẹ bầu nên đi khám để xác định thai đã vào tử cung và ước lượng tuổi thai. Siêu âm sớm (thường từ tuần 6–8) giúp xác định vị trí thai, số lượng túi thai, tim thai, và loại trừ thai ngoài tử cung. Nếu chu kỳ kinh không đều, siêu âm đo chiều dài đầu–mông (CRL) là cách định tuổi thai đáng tin cậy.

Bên cạnh siêu âm, bác sĩ thường chỉ định các xét nghiệm khi mang thai cơ bản lúc đầu thai kỳ:

• Nhóm máu ABO và Rh, kèm sàng lọc kháng thể để phát hiện nguy cơ bất đồng Rh.
• Công thức máu (CBC) nhằm đánh giá thiếu máu.
• Sàng lọc bệnh truyền nhiễm: HIV, giang mai (RPR/VDRL), viêm gan B (HBsAg); tùy tình hình dịch tễ có thể xét nghiệm viêm gan C, chlamydia, lậu.
• Xét nghiệm nước tiểu, thường là tổng phân tích và cấy nước tiểu sớm để phát hiện viêm đường tiết niệu không triệu chứng.

Ở thời điểm này, bác sĩ cũng sẽ tư vấn lối sống lành mạnh, bổ sung axit folic, sắt hoặc đa vi chất nếu cần, và hoạch định lịch các xét nghiệm khi mang thai cho từng tam cá nguyệt.

Sàng lọc tam cá nguyệt thứ nhất (Tuần 10–13+6): NT, Double test và NIPT

Từ tuần 11–13+6, siêu âm đo độ mờ da gáy (nuchal translucency – NT) kết hợp đánh giá xương mũi, dòng chảy van ba lá… giúp tầm soát nguy cơ bất thường nhiễm sắc thể như Down (trisomy 21), Edward (trisomy 18), Patau (trisomy 13) và một số bất thường cấu trúc sớm. Kết quả NT có độ chính xác tốt nhất khi thực hiện đúng khung thời gian này.

Double test (kết hợp PAPP-A và hCG tự do trong máu mẹ) thường tiến hành cùng giai đoạn NT. Dựa trên tuổi mẹ, tuổi thai và các chỉ số sinh hóa, bác sĩ ước tính nguy cơ các lệch bội. Ngoài ra, xét nghiệm NIPT (sàng lọc trước sinh không xâm lấn bằng ADN tự do của thai trong máu mẹ) có thể thực hiện từ khoảng tuần 10; độ chính xác cao trong sàng lọc các lệch bội thường gặp. Tuy nhiên, NIPT là xét nghiệm sàng lọc — không phải chẩn đoán — nên nếu nguy cơ cao, bác sĩ có thể tư vấn xét nghiệm chẩn đoán xâm lấn (ví dụ chọc ối) để khẳng định.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm xét nghiệm thalassemia (tan máu bẩm sinh), đánh giá chức năng tuyến giáp nếu có triệu chứng hoặc yếu tố nguy cơ, và tầm soát đường máu khi nghi ngờ sớm. Đây là thời điểm quan trọng trong lịch trình các xét nghiệm khi mang thai.

Siêu âm đo độ mờ da gáy tuần 11–13 trong sàng lọc tam cá nguyệt đầu

Bạn cũng nên chú ý chế độ ăn cân đối giữa các nhóm thực phẩm để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và cải thiện chất lượng các chỉ số xét nghiệm.

Sàng lọc tam cá nguyệt thứ hai (Tuần 15–22): Triple/Quad test và siêu âm hình thái học

Từ tuần 15–20, triple test (đo AFP, hCG, estriol) hoặc quad test (thêm inhibin A) giúp sàng lọc các bất thường nhiễm sắc thể và nguy cơ dị tật ống thần kinh. Khoảng thời gian lý tưởng thường là tuần 16–18. Tương tự xét nghiệm ở tam cá nguyệt đầu, đây là xét nghiệm sàng lọc; nếu nguy cơ cao, bác sĩ sẽ thảo luận các bước tiếp theo.

Siêu âm hình thái thai nhi (anatomy scan) ở tuần 18–22 là một mốc rất quan trọng trong các xét nghiệm khi mang thai. Bác sĩ đánh giá chi tiết cấu trúc não, tim, cột sống, mặt, bụng, thận, tay chân, đo các chỉ số tăng trưởng, kiểm tra nhau thai, nước ối và cổ tử cung. Nhiều bất thường cấu trúc có thể phát hiện ở giai đoạn này, giúp lên kế hoạch theo dõi, can thiệp, hoặc chuyển tuyến nếu cần.

Siêu âm thai trước sinh đánh giá hình thái và vị trí nhau thai

Tầm soát đái tháo đường thai kỳ (Tuần 24–28): xét nghiệm glucose

Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng tăng đường huyết lần đầu xuất hiện hoặc được phát hiện trong thai kỳ. Sàng lọc thường tiến hành ở tuần 24–28 với nghiệm pháp đường huyết (ví dụ, test 1 bước hoặc 2 bước tùy phác đồ). Mục tiêu là phát hiện sớm để kiểm soát bằng chế độ dinh dưỡng, vận động, và theo dõi y tế — nhằm giảm nguy cơ thai to, sinh khó, hạ đường huyết sơ sinh, tiền sản giật và các biến chứng khác.

Nếu mẹ bầu có yếu tố nguy cơ (thừa cân, tiền sử đái tháo đường thai kỳ, tiền sử gia đình…), bác sĩ có thể cân nhắc sàng lọc sớm hơn. Kết quả xét nghiệm sẽ được giải thích chi tiết, và kế hoạch theo dõi sẽ cá thể hóa cho từng người. Trong thai kỳ, việc dùng thuốc — kể cả thuốc dạ dày nhật bản khi có triệu chứng tiêu hóa — cần thảo luận với bác sĩ để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

Xét nghiệm máu trong thai kỳ: những mục tiêu cốt lõi

Các xét nghiệm máu là phần trọng yếu của các xét nghiệm khi mang thai. Tùy từng giai đoạn, bác sĩ có thể chỉ định lặp lại để theo dõi:

• Nhóm máu ABO và Rh, cùng sàng lọc kháng thể bất thường: giúp phát hiện và phòng ngừa bất đồng Rh.
• Công thức máu (CBC): theo dõi thiếu máu, tiểu cầu, tình trạng miễn dịch.
• Sàng lọc bệnh truyền nhiễm: HIV, giang mai, viêm gan B; tùy yếu tố nguy cơ có thể bổ sung viêm gan C, chlamydia, lậu.
• Sinh hóa máu cơ bản: đánh giá chức năng gan, thận, mỡ máu nếu có chỉ định; theo dõi thiếu sắt, ferritin khi cần.
• Một số xét nghiệm chuyên biệt: thalassemia, chức năng tuyến giáp (TSH, FT4) nếu có triệu chứng hoặc nguy cơ.

Việc thực hiện và đọc kết quả nên do bác sĩ sản khoa hoặc bác sĩ đa khoa phối hợp, để đảm bảo diễn giải trong bối cảnh thai kỳ và tình trạng riêng của từng mẹ bầu.

Xét nghiệm máu khi mang thai giúp phát hiện thiếu máu và bệnh truyền nhiễm

Xét nghiệm nước tiểu: theo dõi tiền sản giật và nhiễm trùng tiết niệu

Tổng phân tích nước tiểu là xét nghiệm đơn giản nhưng nhiều giá trị. Mục tiêu gồm:

• Phát hiện protein niệu — dấu hiệu cảnh báo tiền sản giật khi đi kèm tăng huyết áp và/hoặc các triệu chứng liên quan.
• Phát hiện nhiễm trùng đường tiểu qua nitrite, bạch cầu niệu; cấy nước tiểu giúp chẩn đoán chính xác và hướng dẫn điều trị.
• Theo dõi glucose niệu, ketone niệu trong bối cảnh kiểm soát đường huyết.

Nhiễm trùng tiểu trong thai kỳ cần phát hiện sớm vì nguy cơ chuyển dạ sớm, biến chứng thận. Khi có triệu chứng (tiểu rát, tiểu buốt, sốt), hãy liên hệ bác sĩ để được đánh giá và điều trị phù hợp.

Tầm soát liên cầu khuẩn nhóm B (GBS) trước sinh (Tuần 36–37)

GBS (Group B Streptococcus) là vi khuẩn cư trú ở đường ruột và âm đạo của một số người. Từ tuần 36–37, mẹ bầu thường được lấy mẫu âm đạo–trực tràng bằng tăm bông để cấy tìm GBS. Mục tiêu của xét nghiệm này là giảm nguy cơ nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi hoặc viêm màng não sơ sinh do lây truyền trong lúc sinh. Nếu kết quả dương tính, kháng sinh dự phòng trong chuyển dạ sẽ được cân nhắc theo hướng dẫn chuyên môn.

Giữ vệ sinh vùng kín đúng cách, khám thai đúng hẹn và tuân thủ chỉ định giúp giảm nguy cơ biến chứng liên quan đến GBS. Đây là một mắt xích quan trọng trong chuỗi các xét nghiệm khi mang thai ở giai đoạn cuối.

Các xét nghiệm bổ sung: khi nào cần?

Tùy tiền sử và triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định thêm:

• Sàng lọc thalassemia: đặc biệt nếu hai vợ chồng có tiền sử thiếu máu mạn hoặc thuộc nhóm nguy cơ.
• Đánh giá tuyến giáp: khi có triệu chứng mệt mỏi quá mức, sụt cân/ tăng cân bất thường, bướu cổ, hoặc tiền sử bệnh tuyến giáp.
• Xét nghiệm nhiễm trùng khác: theo phác đồ địa phương và yếu tố nguy cơ (ví dụ chlamydia, lậu).
• Theo dõi đặc biệt khi thai chậm tăng trưởng, đa ối/thiểu ối, bất thường nhau thai — có thể làm Doppler động mạch rốn, NST (non-stress test), BPP (biophysical profile).

Ngoài các xét nghiệm khi mang thai, chế độ ăn cân đối, nghỉ ngơi hợp lý và vận động nhẹ nhàng sẽ góp phần cải thiện kết quả sàng lọc và sức khỏe tổng thể mẹ bầu. Tham khảo thêm về các nhóm thực phẩm để xây dựng thực đơn thai kỳ lành mạnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy liên hệ bác sĩ ngay khi có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Ra máu âm đạo, đau bụng tăng dần hoặc co cứng bụng.
• Nhức đầu dữ dội, nhìn mờ, phù mặt/tay chân, tăng cân nhanh bất thường.
• Sốt, rét run, đau ngực, khó thở.
• Cử động thai giảm rõ rệt so với thường ngày.

Nếu mẹ bầu gặp các triệu chứng tai–họng như nuốt nước bọt đau họng đau tai, hãy thăm khám sớm để loại trừ nhiễm trùng và được hướng dẫn điều trị an toàn trong thai kỳ.

Câu hỏi thường gặp về các xét nghiệm khi mang thai

• Sàng lọc di truyền có bắt buộc không? Đây là xét nghiệm khuyến nghị để ước lượng nguy cơ; quyết định thực hiện tùy theo mong muốn của gia đình, tuổi mẹ, tiền sử và tư vấn của bác sĩ. Nếu nguy cơ cao, xét nghiệm chẩn đoán xâm lấn sẽ được cân nhắc.
• Kết quả sàng lọc “nguy cơ cao” nghĩa là gì? Đó là tín hiệu nên thực hiện bước kiểm tra tiếp theo (ví dụ chọc ối). Sàng lọc không chẩn đoán tuyệt đối, vì vậy đừng vội kết luận khi chưa có xét nghiệm khẳng định.
• Quan hệ tình dục trong thai kỳ có ảnh hưởng đến xét nghiệm không? Thông thường không, nhưng nếu có nguy cơ lây nhiễm hoặc biến chứng sản khoa, bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể. Tham khảo thêm cách quan hệ ngoài quần áo để hiểu về an toàn tình dục và phòng ngừa trong bối cảnh riêng.
• Có nên tự ý dùng thuốc khi mang thai? Không. Bất kỳ thuốc nào, kể cả sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa hoặc đau dạ dày, cần tham vấn bác sĩ để đảm bảo an toàn cho mẹ và thai.

Kết luận

Các xét nghiệm khi mang thai giúp theo dõi toàn diện sức khỏe mẹ và sự phát triển của bé qua từng tam cá nguyệt. Tuân thủ lịch khám, thực hiện xét nghiệm đúng thời điểm và trao đổi cởi mở với bác sĩ sẽ giảm nguy cơ biến chứng, nâng cao trải nghiệm thai kỳ an toàn. BRAND_CUA_BAN luôn khuyến khích mẹ bầu tham khảo thông tin từ nguồn y khoa đáng tin cậy và thăm khám định kỳ tại cơ sở chuyên khoa sản.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.