Bụng Có Cục Cứng Sau Sinh Mổ: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Nguy Hiểm Và Cách Xử Trí An Toàn

Nhiều mẹ sau sinh mổ sờ thấy bụng có cục cứng và lo lắng liệu đó là bình thường hay dấu hiệu bất thường cần khám ngay. Bài viết này do Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên biên soạn, tổng hợp kiến thức y khoa cập nhật, giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách nhận biết, xử trí an toàn và khi nào cần gặp bác sĩ.

Nếu bạn cần thăm khám phụ khoa sau sinh hoặc kiểm tra vết mổ, có thể tham khảo thêm bài viết liên quan: khám phụ khoa ở đâu tốt nhất tại hà nội.

Bụng có cục cứng sau sinh mổ là gì? Khi nào là bình thường?

“Cục cứng” là cảm giác sờ thấy một vùng bụng nổi gồ hoặc rắn hơn hẳn so với xung quanh, có thể cố định hoặc thay đổi theo tư thế, khi ho hay rặn. Sau sinh mổ, có những nguyên nhân sinh lý hoàn toàn bình thường, nhưng cũng có tình trạng cần đi khám sớm để tránh biến chứng.

• Bình thường: Trong vài ngày đầu sau sinh, đáy tử cung (đỉnh tử cung) nằm ngang hoặc hơi trên rốn một chút, chắc và co hồi dần mỗi ngày khoảng 1 cm; sau 6 tuần tử cung thường trở về kích thước gần bình thường. Khi sờ vùng giữa bụng, mẹ có thể cảm thấy một “khối” chắc — đó chính là tử cung đang co hồi.
• Không bình thường: Cục cứng đi kèm đau tăng dần, đỏ – nóng – sưng – chảy dịch tại vết mổ, sốt, bụng trướng, nôn ói, táo bón nặng hoặc không trung tiện được, cục phồng to rõ khi gắng sức/ho, ấn đau chói… là những dấu hiệu cảnh báo cần đi khám.

Tại sao điều này quan trọng? Vì phát hiện sớm giúp hạn chế biến chứng như nhiễm trùng vết mổ, tụ máu/áp-xe, thoát vị thành bụng hay dính ruột gây tắc ruột.

Nguyên nhân thường gặp khiến bụng có cục cứng sau sinh mổ

Dưới đây là những nguyên nhân hay gặp, cơ chế và dấu hiệu gợi ý để bạn nhận biết sớm và xử trí đúng.

Tử cung đang co hồi hoặc co hồi chậm

• Cơ chế: Sau sinh, tử cung co lại để cầm máu và trở về kích thước trước khi mang thai. Trong 24 giờ đầu, đáy tử cung thường ngang rốn, rắn chắc; sau đó mỗi ngày thấp dần khoảng 1 cm. Khoảng 6 tuần, tử cung gần như không sờ thấy trên thành bụng nữa.
• Dấu hiệu: Cảm giác một khối chắc, không quá đau, đều và nằm giữa bụng dưới. Đôi khi đi kèm cơn co tử cung (đau tức nhẹ, đặc biệt khi cho con bú do hormone oxytocin kích thích).
• Khi nào lo ngại: Tử cung mềm, to bất thường, chảy sản dịch hôi, sốt hoặc đau tăng — có thể là co hồi chậm (subinvolution) hay viêm nội mạc tử cung, cần khám sản khoa.

Hình minh họa tử cung co hồi sau sinh có thể tạo cảm giác bụng có cục cứng vùng quanh rốn

Mô sẹo, sẹo lồi và hạt chỉ (suture granuloma)

• Cơ chế: Quá trình lành vết mổ tạo mô sẹo có thể dày – cứng hơn mô lành. Một số trường hợp phản ứng với vật liệu khâu hình thành “hạt chỉ” — cục nhỏ, chắc, có thể gây cộm, hơi đau.
• Dấu hiệu: Cục nhỏ, ngay dưới vết mổ, ít đau; riêng hạt chỉ có thể đỏ nhẹ, tăng nhạy cảm khi ấn. Sẹo lồi thường gồ lên bề mặt da, ngứa hoặc nhạy cảm.
• Khi nào lo ngại: Vết mổ đỏ, nóng, rỉ dịch vàng/xanh, mùi hôi, đau tăng hoặc sốt — gợi ý nhiễm trùng, cần được bác sĩ đánh giá.

Tụ dịch (seroma) hoặc tụ máu (hematoma) thành bụng/vết mổ

• Cơ chế: Sau phẫu thuật, dịch huyết thanh hoặc máu có thể ứ lại tạo túi dịch/cục máu tụ dưới da hoặc trong lớp cơ. Đây là nguyên nhân thường gặp vài ngày đến 2 tuần đầu sau sinh mổ.
• Dấu hiệu: Vùng phồng mềm hoặc chắc, ấn đau, có thể kèm bầm tím, da ấm. Nếu nhiễm trùng, có thể sốt, đau nhiều, da đỏ, vết mổ rỉ dịch đục.
• Xử trí: Một số trường hợp nhỏ tự tiêu; trường hợp lớn, đau hoặc có dấu nhiễm trùng có thể cần chọc hút/dẫn lưu và chăm sóc y tế.

Dính ruột và dải dính ổ bụng

• Cơ chế: Mô sẹo bên trong có thể khiến các quai ruột hoặc phúc mạc dính với nhau hoặc với thành bụng. Dính thường biểu hiện muộn (vài tuần – vài tháng), nhưng cũng có thể gây triệu chứng sớm nếu hình thành nhanh.
• Dấu hiệu: Đau tăng khi duỗi người/vận động, chướng bụng, đầy hơi, buồn nôn/nôn, táo bón hoặc bí trung tiện. Nặng hơn có thể là cơn đau quặn từng cơn do tắc ruột.
• Lưu ý: Dính ruột không nhìn thấy từ bên ngoài; chẩn đoán chủ yếu dựa vào triệu chứng, khám lâm sàng và cận lâm sàng như X-quang bụng hoặc CT khi cần.

Thoát vị thành bụng (thoát vị vết mổ)

• Cơ chế: Lớp cơ – cân thành bụng yếu tại vết mổ khiến một phần mô mỡ/ruột “thoát” ra tạo khối phồng. Nguy cơ tăng nếu nhiễm trùng vết mổ, béo phì, ho mạn tính, rặn – nâng nặng sớm.
• Dấu hiệu: Khối phồng nổi rõ hơn khi ho, rặn, đứng lâu; có thể ấn xẹp. Nếu kẹt nghẹt (không ấn xẹp được), đau nhiều, nôn ói, da đổi màu — cần cấp cứu.

Tách cơ thẳng bụng (diastasis recti) và tích mỡ khu trú

• Cơ chế: Mang thai làm giãn – tách hai bó cơ thẳng bụng; sau sinh, vùng giữa rốn – mu có thể phồng lên khi gắng sức. Kèm theo đó, mỡ dưới da tích tụ khiến sờ thấy các “cục” mỡ mềm.
• Dấu hiệu: Phồng dọc giữa bụng khi ngồi dậy/ho, không quá đau, mềm. Đây là tình trạng lành tính và thường cải thiện vài tháng sau sinh với bài tập phù hợp.
• Lưu ý: Diastasis recti khác với thoát vị; tuy nhiên, nếu kèm đau hoặc khối phồng khu trú, nên đi khám để loại trừ thoát vị.

Khối u đã có sẵn: u xơ tử cung, u nang buồng trứng…

• Cơ chế: U xơ tử cung, u nang buồng trứng có thể đã tồn tại trước/suốt thai kỳ và còn sờ thấy sau sinh. Một số u xơ nhỏ có thể co lại dần sau sinh, nhưng không phải lúc nào cũng biến mất.
• Dấu hiệu: Khối chắc, vị trí cố định, có thể kèm đau tức vùng chậu hoặc rối loạn kinh nguyệt sau khi có kinh trở lại. Cần siêu âm kiểm tra để xác định.

Dấu hiệu nguy hiểm: Khi nào cần đi khám ngay?

Hãy liên hệ cơ sở y tế nếu bạn có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Sốt ≥ 38°C, rét run, mệt lả; sản dịch hôi, ra máu nhiều bất thường.
• Vết mổ đỏ – nóng – đau tăng, rỉ dịch vàng/xanh, mùi hôi, vết tách mép.
• Cục cứng lớn dần, đau tăng, ấn đau chói hoặc da đổi màu.
• Bụng trướng, buồn nôn/nôn, không trung tiện/không đi tiêu, đau quặn từng cơn.
• Khối phồng nổi rõ khi ho/gắng sức, khó ấn xẹp, đau dữ dội (nguy cơ thoát vị nghẹt).
• Choáng váng, ngất, tim đập nhanh, khó thở — cần cấp cứu.

Mệt mỏi sau sinh kéo dài có thể do thiếu ngủ, mất máu hoặc vấn đề nội tiết. Ở một số người, rối loạn tuyến giáp sau sinh cũng góp phần gây mệt — xem thêm: suy tuyến giáp có nguy hiểm không.

Bác sĩ sẽ chẩn đoán như thế nào?

Tùy triệu chứng, bác sĩ có thể:

• Khám lâm sàng: Quan sát vết mổ, sờ nắn vị trí cục cứng, đánh giá tính chất (mềm/cứng, di động, đau), kiểm tra tử cung co hồi, đo mạch – nhiệt độ – huyết áp.
• Xét nghiệm: Công thức máu (bạch cầu, Hemoglobin), CRP để gợi ý nhiễm trùng hoặc mất máu. Nếu có dịch, có thể lấy mẫu để xét nghiệm vi sinh.
• Hình ảnh học:
  • Siêu âm thành bụng/vết mổ: Phát hiện tụ dịch, tụ máu, thoát vị, hạt chỉ.
  • Siêu âm sản phụ khoa: Đánh giá tử cung, sản dịch, u xơ, buồng trứng.
  • X-quang/CT bụng: Cân nhắc khi nghi tắc ruột, áp-xe sâu hoặc thoát vị phức tạp.

Mục tiêu là phân biệt nguyên nhân lành tính (tử cung co hồi, mô sẹo) với tình trạng cần can thiệp (nhiễm trùng, áp-xe, thoát vị, tắc ruột).

Xử trí an toàn tại nhà khi bụng có cục cứng sau sinh mổ

Với những trường hợp nhẹ, không có dấu hiệu nguy hiểm, bạn có thể:

• Nghỉ ngơi hợp lý: Tránh nâng vật nặng, tránh gập người quá mức trong 6–8 tuần đầu. Khi đứng/ngồi, giữ lưng thẳng để giảm áp lực lên cơ bụng.
• Vệ sinh và bảo vệ vết mổ: Giữ vết mổ khô, sạch theo hướng dẫn bác sĩ. Che chắn khi ho/cười/hắt hơi (ôm nhẹ gối vào bụng) để giảm căng kéo.
• Vận động nhẹ: Đi lại nhẹ nhàng sớm giúp lưu thông máu, giảm nguy cơ dính ruột – đông máu. Tránh bài tập bụng nặng hoặc plank sớm.
• Dinh dưỡng – chống táo bón: Uống đủ nước, bổ sung chất xơ (rau – quả), chia nhỏ bữa ăn để giảm đầy bụng. Hạn chế rặn mạnh khi đi tiêu.
• Massage/chườm ấm nhẹ quanh vùng bụng (không trực tiếp lên vết mổ) khi bác sĩ đồng ý, giúp thư giãn cơ, giảm căng tức. Ngưng ngay nếu đau tăng hoặc đỏ da.

Nghỉ ngơi, chăm sóc vết mổ và vận động nhẹ đúng cách giúp hạn chế biến chứng gây cục cứng vùng bụng sau sinh mổ

Lưu ý:

• Không tự ý nắn, ấn mạnh lên cục cứng; không chườm nóng trực tiếp lên vết mổ đang lành.
• Đai nịt bụng chỉ nên dùng khi bác sĩ đồng ý; không siết quá chặt và không dùng quá sớm vì có thể tăng áp lực thành bụng.

Điều trị y khoa khi cần thiết

Tùy nguyên nhân, bác sĩ có thể đề xuất:

• Tụ dịch/tụ máu lớn hoặc đau: Chọc hút/dẫn lưu có kiểm soát, chăm sóc vết mổ và theo dõi.
• Nhiễm trùng vết mổ/áp-xe: Làm sạch – dẫn lưu, chăm sóc vết thương và điều trị theo phác đồ của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý rạch – nặn tại nhà.
• Thoát vị vết mổ: Đánh giá mức độ; với thoát vị có triệu chứng hoặc nghẹt, thường cân nhắc can thiệp phẫu thuật khi đủ điều kiện an toàn.
• Dính ruột gây tắc: Tùy mức độ, có thể điều trị bảo tồn hoặc phẫu thuật giải phóng dính.
• U xơ tử cung/u nang: Theo dõi định kỳ hoặc điều trị theo chỉ định chuyên khoa.

Mục tiêu chung là xử trí an toàn, hạn chế biến chứng và bảo tồn tối đa chức năng thành bụng – cơ quan vùng chậu.

Phòng ngừa: Chăm sóc sau sinh mổ để giảm nguy cơ cục cứng vùng bụng

• Tuân thủ dặn dò sau mổ: Nghỉ ngơi hợp lý, tái khám đúng hẹn, theo dõi nhiệt độ – sản dịch – vết mổ.
• Tránh nâng nặng/gắng sức 6–8 tuần đầu; hỗ trợ vết mổ khi ho/cười/hắt hơi.
• Phòng táo bón: Uống đủ nước, ăn nhiều chất xơ, vận động nhẹ. Tránh rặn mạnh kéo dài.
• Dinh dưỡng cân bằng: Tăng cường đạm, vitamin C, kẽm giúp liền vết thương; kiểm soát cân nặng để giảm áp lực thành bụng.
• Vệ sinh vết mổ: Giữ khô – sạch, quan sát dấu hiệu nhiễm trùng (đỏ, nóng, đau, rỉ dịch, mùi hôi).
• Tập phục hồi cơ bụng – sàn chậu: Sau khi bác sĩ cho phép, bắt đầu bằng bài tập thở cơ hoành, kích hoạt cơ core nhẹ, bài tập sàn chậu; tránh gập bụng cổ điển nếu còn tách cơ thẳng bụng.

Khi nào cần gặp bác sĩ? Khám ở đâu?

Bạn nên liên hệ bác sĩ ngay khi:

• Sốt, đau tăng, vết mổ rỉ dịch hôi, cục cứng to nhanh, đau chói.
• Bụng trướng, nôn ói, bí trung – đại tiện.
• Khối phồng nghi thoát vị (to hơn khi ho/rặn), không ấn xẹp, đau dữ dội.
• Chảy máu âm đạo nhiều bất thường, chóng mặt, mệt lả.

Khám bác sĩ sản phụ khoa sớm khi có dấu hiệu bất thường giúp chẩn đoán nguyên nhân cục cứng sau sinh mổ và xử trí an toàn

Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn khuyến khích sản phụ tái khám đúng lịch sau sinh mổ để bác sĩ đánh giá tử cung co hồi, vết mổ và các bất thường vùng bụng — nhất là khi bạn cảm thấy Bụng Có Cục Cứng Sau Sinh Mổ kèm đau hoặc sốt.

Câu hỏi thường gặp

• Bụng có cục cứng sau sinh mổ bao lâu thì hết?

  • Nếu là tử cung co hồi: thường giảm dần trong 1–2 tuần đầu và khó sờ thấy sau 4–6 tuần. Mô sẹo/hạt chỉ có thể tồn tại lâu hơn, nhưng thường nhỏ dần hoặc ổn định. Nếu cục cứng lớn, đau tăng hoặc có dấu hiệu viêm, hãy đi khám.

• Cục cứng nổi to hơn khi ho/rặn có nguy hiểm không?

  • Đây là dấu hiệu gợi ý thoát vị thành bụng tại vết mổ. Nếu khối có thể ấn xẹp và không đau nhiều, vẫn cần được bác sĩ đánh giá. Nếu khối không ấn xẹp, đau dữ dội, nôn ói, da đổi màu — đi cấp cứu ngay vì nguy cơ thoát vị nghẹt.

• Tôi có nên dùng đai nịt bụng sớm sau sinh mổ?

  • Đai có thể giảm khó chịu ở một số người, nhưng không nên dùng quá sớm hay siết chặt vì có thể tăng áp lực ổ bụng và ảnh hưởng lành vết mổ. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

• Khi nào có thể tập cơ bụng trở lại?

  • Tùy mức độ lành vết mổ và tách cơ thẳng bụng. Thường có thể bắt đầu bài tập hô hấp, kích hoạt nhẹ cơ core sớm theo hướng dẫn; bài tập nặng (gập bụng, plank) chỉ nên thực hiện sau khi bác sĩ cho phép.

• Sau sinh bao lâu thì có kinh trở lại? Ra máu lấm tấm có phải kinh không?

  • Kinh nguyệt có thể trở lại sau vài tuần đến vài tháng tùy việc cho con bú. Ra máu lấm tấm có thể do sản dịch, rối loạn nội tiết hoặc kinh sớm. Trong thai kỳ, vẫn có trường hợp ra máu khiến nhầm là “đến tháng” — xem thêm: mang thai có đến tháng không. Nếu ra máu nhiều, kéo dài hoặc kèm đau/sốt, cần đi khám.

Kết luận

Bụng có cục cứng sau sinh mổ có thể chỉ là tử cung đang co hồi hoặc mô sẹo lành tính, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của tụ dịch/tụ máu, nhiễm trùng vết mổ, dính ruột hay thoát vị thành bụng. Theo dõi kỹ triệu chứng, chăm sóc vết mổ đúng cách, vận động nhẹ nhàng và tái khám đúng hẹn sẽ giúp phát hiện sớm bất thường và xử trí an toàn. Khi có dấu hiệu nguy hiểm (sốt, đau tăng, bụng trướng, khối phồng to nhanh, rối loạn tiêu hóa), hãy đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên cập nhật nội dung dựa trên khuyến cáo mới từ các tổ chức chuyên môn, giúp bạn chăm sóc sức khỏe sau sinh an toàn và hiệu quả.