Bệnh Trĩ Nên Ăn Gì? Thực Đơn, Kiêng Kỵ và Lời Khuyên Dinh Dưỡng Từ Bác Sĩ

Bị táo bón kéo dài, rặn nhiều khi đi tiêu hay chế độ ăn ít chất xơ là những yếu tố thường làm trĩ nặng thêm. Vậy Bệnh Trĩ Nên ăn Gì và kiêng gì để giảm đau rát, chảy máu và ngừa tái phát? Bài viết do Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên biên soạn sẽ giúp bạn hiểu và áp dụng chế độ ăn khoa học, dễ nhớ, an toàn.

Đồng thời, người bệnh nên theo dõi cân nặng để giảm nguy cơ táo bón do ít vận động: bạn có thể đo chỉ số BMI thuận tiện qua công cụ đo chỉ số bmi online tại website của chúng tôi.

Vai trò của dinh dưỡng trong kiểm soát bệnh trĩ

Bệnh trĩ là tình trạng các tĩnh mạch ở vùng hậu môn – trực tràng giãn và phồng lên, dễ gây đau, ngứa, sa búi trĩ và chảy máu. Táo bón, phân khô cứng và thói quen rặn khi đi tiêu là những “tác nhân cơ học” khiến áp lực trong lòng trực tràng tăng lên, làm trĩ nặng dần.

Tại sao dinh dưỡng lại quan trọng? Vì chất xơ và nước quyết định độ mềm, khuôn và tần suất của phân. Khi khẩu phần nhiều chất xơ và đủ nước, phân mềm và xốp, đi tiêu dễ dàng hơn, giảm rặn – từ đó giảm kích thích lên búi trĩ. Ngược lại, ăn ít chất xơ, uống ít nước, dùng nhiều đồ chiên rán và rượu bia có thể làm phân khô, hậu môn đau rát và chảy máu.

Theo các khuyến cáo lâm sàng (Mayo Clinic, NHS, Hội Tiêu hóa), tăng chất xơ, uống đủ nước, hạn chế rượu bia – caffeine, tránh rặn khi đi tiêu và duy trì vận động đều đặn là nền tảng giúp giảm triệu chứng và ngăn trĩ tái phát.

Bệnh trĩ nên ăn gì: nhóm thực phẩm có lợi

Điểm mấu chốt khi băn khoăn “bệnh trĩ nên ăn gì” là ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ (cả hòa tan và không hòa tan) kết hợp uống đủ nước.

• Chất xơ hòa tan (yến mạch, lúa mạch, hạt lanh, hạt chia, vỏ hạt mã đề/psyllium, đậu lăng, đậu gà, táo, cam, chuối chín) hút nước tạo gel, giúp phân mềm và dễ đi.
• Chất xơ không hòa tan (gạo lứt, bánh mì nguyên cám, ngô, cám lúa mì, các loại rau lá xanh, súp lơ xanh, cà rốt, dưa leo, khoai lang ăn cả vỏ) làm tăng “khối lượng” phân và thúc đẩy nhu động ruột.

Khuyến nghị lượng xơ mỗi ngày khoảng 25–30 g (tương đương 14 g chất xơ/1.000 kcal ăn vào). Nên tăng xơ từ từ 5–7 ngày để tránh đầy bụng, trung tiện nhiều, và luôn đi kèm uống đủ nước (ít nhất 1,5–2 lít/ngày, tùy tuổi, cân nặng, bệnh lý đi kèm).

Ví dụ các lựa chọn tốt trong ngày:

• Bữa sáng: cháo yến mạch + hạt chia + chuối; hoặc bánh mì nguyên cám + quả bơ.
• Bữa trưa: gạo lứt + cá hấp + đĩa rau luộc (rau muống, mồng tơi) + canh đậu.
• Bữa tối: khoai lang nướng ăn cả vỏ + ức gà/đậu phụ + salad rau lá trộn dầu ô-liu.
• Bữa phụ: ổi, cam, táo; sữa chua không đường trộn yến mạch.

Dưỡng chất hỗ trợ: vitamin C, E, magnesium, kẽm, omega-3

Bên cạnh chất xơ và nước, một số vi chất giúp hỗ trợ niêm mạc và thành mạch:

• Vitamin C: tham gia tổng hợp collagen, hỗ trợ độ bền thành mạch, có nhiều trong ổi, cam, quýt, bưởi, kiwi, dâu tây, bông cải xanh.
• Vitamin E: có hoạt tính chống oxy hóa, hỗ trợ bảo vệ màng tế bào, hiện diện trong hạnh nhân, hạt hướng dương, cải bó xôi, bơ.
• Magnesium và kẽm: góp phần điều hòa nhu động và sửa chữa mô; có trong ngũ cốc nguyên cám, các loại đậu, hạt, hải sản, bơ.
• Omega-3 (cá béo như cá hồi, cá thu, cá trích; hạt lanh, hạt chia, óc chó) hỗ trợ phản ứng viêm lành mạnh toàn cơ thể.

Lưu ý: những dưỡng chất này có lợi cho sức khỏe tổng thể và mạch máu, tuy nhiên bằng chứng trực tiếp cho điều trị trĩ bằng bổ sung viên còn hạn chế. Ưu tiên lấy từ thực phẩm tự nhiên; chỉ dùng thực phẩm bổ sung khi được bác sĩ khuyến nghị.

Nếu bạn quan tâm xây thực đơn theo mục tiêu dinh dưỡng cụ thể (ví dụ tăng thực phẩm giàu vitamin A, lutein cho mắt), có thể tham khảo thêm bài viết ăn gì bổ mắt để phối hợp thực đơn đa dạng mà vẫn lành mạnh cho tiêu hóa.

Bệnh trĩ kiêng ăn gì: các nhóm nên hạn chế

Không có “chế độ kiêng tuyệt đối” cho mọi người, nhưng những nhóm sau thường làm nặng táo bón hoặc kích thích vùng hậu môn, nên hạn chế:

• Thịt đỏ và thịt chế biến sẵn: tiêu hóa chậm, ít chất xơ; xúc xích, thịt xông khói còn nhiều muối làm tăng nguy cơ mất nước và táo bón.
• Ngũ cốc tinh chế: gạo trắng, bột mì trắng, mì ống trắng, bánh mì trắng… đã loại cám và mầm, giảm lượng xơ đáng kể.
• Đồ ăn cay nóng (ớt, tiêu, mù tạt) và quá mặn: có thể gây kích ứng niêm mạc hậu môn, làm tăng cảm giác đau, rát.
• Thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên rán: làm chậm làm rỗng dạ dày, nặng bụng, dễ táo bón.
• Rượu bia và đồ uống có caffeine (cà phê, nước tăng lực, trà đặc): có tính lợi niệu nhẹ, dễ gây mất nước, làm phân khô hơn. Nếu dùng, hãy tăng bù nước; phụ nữ mang thai cần thận trọng về caffeine – tham khảo chi tiết nội dung có bầu uống cafe được không để dùng lượng an toàn theo khuyến cáo.

Uống nước, thói quen đi tiêu và vận động: “bộ ba” đi cùng chế độ ăn

• Uống đủ nước: đa số người trưởng thành cần khoảng 1,5–2 lít/ngày (nhiều hơn nếu thời tiết nóng, vận động nhiều, táo bón). Nước giúp chất xơ “phát huy tác dụng” làm mềm phân. Nước canh, súp, nước trái cây ít đường cũng tính vào tổng lượng dịch.
• Đi tiêu đúng giờ, không nhịn và không rặn: chọn một khung giờ ổn định (ví dụ sau ăn sáng), ngồi bồn cầu 5–10 phút, hít thở sâu, thư giãn cơ sàn chậu. Không rặn kéo dài vì sẽ làm tăng áp lực lên búi trĩ.
• Vận động vừa sức mỗi ngày: đi bộ 30 phút, đạp xe nhẹ, bơi, yoga, bài tập sàn chậu… giúp tăng nhu động ruột, giảm táo bón. Nếu bạn đang phục hồi sau chấn thương/điều trị xương khớp, hãy luyện tập thận trọng và có thể tham khảo cách tập đi sau khi tháo bột để duy trì thói quen vận động an toàn.
• Xơ bổ sung: khi khó đạt đủ xơ qua ăn uống, có thể cân nhắc psyllium (vỏ hạt mã đề). Tăng liều từ từ và uống đủ nước. Trao đổi bác sĩ nếu đang dùng thuốc khác (vì xơ có thể ảnh hưởng hấp thu).

Gợi ý thực đơn 1 ngày giàu chất xơ cho người bị trĩ

• Bữa sáng:
  • Cháo yến mạch nấu với sữa hạt không đường (1 bát) + 1 muỗng hạt chia + 1 quả chuối (khoảng 10–12 g xơ)
• Bữa phụ sáng:
  • 1 quả ổi vừa hoặc 1 quả táo còn vỏ (3–5 g xơ)
• Bữa trưa:
  • Cơm gạo lứt (1 chén nhỏ) + cá hấp sốt chanh (100 g) hoặc đậu phụ sốt cà chua + rau muống luộc/chần (1 đĩa) + canh đậu xanh (8–10 g xơ)
• Bữa phụ chiều:
  • Sữa chua không đường trộn yến mạch cán dẹt (40 g) + dâu/việt quất (4–6 g xơ)
• Bữa tối:
  • Khoai lang nướng ăn cả vỏ (1 củ vừa) + ức gà áp chảo/đậu lăng hầm + salad rau lá (xà lách, cải bó xôi, cà chua bi) trộn dầu ô-liu (8–10 g xơ)

Tổng xơ ước tính: 30–40 g, phù hợp đa số người trưởng thành. Tùy nhu cầu năng lượng, bạn có thể gia giảm khẩu phần.

Giải đáp nhanh các thắc mắc thường gặp

• Bệnh trĩ nên ăn gì khi đang đau rát, chảy máu? Ưu tiên thực phẩm mềm, ẩm, giàu xơ hòa tan (cháo yến mạch, khoai tây/khoai lang nghiền, chuối chín, súp rau xay), uống đủ nước. Tạm thời hạn chế ớt, tiêu, rượu bia.
• Rau muống có làm trĩ “lồi” nhiều hơn? Không. Rau muống giàu chất xơ và nước, hỗ trợ đi tiêu. Bạn có thể ăn bình thường nếu tiêu hóa dung nạp tốt.
• Trứng có nên ăn? Có. Trứng cung cấp protein chất lượng cao và một số acid béo tốt. Ăn ở mức vừa phải, kèm rau và ngũ cốc nguyên cám để cân đối xơ.
• Ăn tôm có sao không? Nếu không dị ứng hải sản, bạn có thể ăn tôm bình thường, kết hợp rau củ để tránh táo bón. Tránh lạm dụng món rim mặn, nhiều dầu mỡ.
• Thịt bò có phải kiêng tuyệt đối? Không cần kiêng tuyệt đối. Tuy nhiên nên hạn chế khẩu phần lớn và tần suất dày. Ưu tiên cá, đậu, thịt gia cầm bỏ da; nếu ăn thịt bò, hãy “đi kèm” nhiều rau và ngũ cốc nguyên cám.
• Trái cây tốt cho người trĩ? Ổi, cam, bưởi, kiwi, táo (ăn cả vỏ), lê, chuối chín, dâu, bơ… giúp cung cấp vitamin C, E, kali và chất xơ tự nhiên.
• Sữa có gây táo bón? Tùy cơ địa. Một số người không dung nạp lactose dễ đầy bụng. Có thể chọn sữa không lactose, sữa chua, sữa hạt và theo dõi phản ứng của cơ thể.
• Có cần kiêng ớt hoàn toàn? Gia vị cay có thể làm tăng cảm giác rát ở một số người. Bạn nên thử giảm dần, theo dõi mức dung nạp cá nhân.
• Uống rượu bia và cà phê? Cả hai đều có thể làm cơ thể mất nước, khiến phân khô hơn. Nếu dùng, hãy bù đủ nước. Phụ nữ mang thai cần tuân thủ khuyến cáo về caffeine – xem bài viết có bầu uống cafe được không để hiểu giới hạn an toàn.

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ chuyên khoa

• Chảy máu hậu môn kéo dài hoặc nhiều, chóng mặt, mệt mỏi, da xanh (nghi thiếu máu).
• Đau dữ dội, sưng nóng vùng hậu môn, sốt (nguy cơ huyết khối búi trĩ, áp-xe).
• Sa búi trĩ không tự co vào, đau và tiết dịch.
• Táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài hơn 2–3 tuần, sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Đang mang thai, có bệnh nền (tim mạch, rối loạn đông máu) hoặc đang dùng thuốc ảnh hưởng đông máu.
• Trên 40 tuổi mới xuất hiện chảy máu trực tràng: cần loại trừ các nguyên nhân khác.

Khi khám, bác sĩ có thể khuyên bạn duy trì lối sống lành mạnh, kê chất xơ bổ sung, thuốc bôi/đặt giảm triệu chứng hoặc xem xét các thủ thuật khi cần. Tất cả nên được cá thể hóa theo tình trạng của bạn.

Kết luận

Câu trả lời nền tảng cho băn khoăn “bệnh trĩ nên ăn gì” là: ăn đa dạng, giàu chất xơ, đủ nước; hạn chế rượu bia, caffeine, đồ chiên rán, ngũ cốc tinh chế và thịt chế biến sẵn; kết hợp vận động đều và thói quen đi tiêu khoa học. Những thay đổi nhỏ nhưng nhất quán này giúp giảm đau rát, chảy máu và nguy cơ tái phát. Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Phúc Yên luôn cập nhật khuyến cáo dựa trên nguồn uy tín (Mayo Clinic, NHS, hội chuyên khoa) và sẵn sàng hỗ trợ bạn xây dựng thực đơn phù hợp tình trạng sức khỏe.

Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, không thay thế cho ý kiến của bác sĩ. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào.